امروزه با وجود دستگاههای دیجیتال و آنالوگ، اطلاع از زمان و وقت در شبانهروز چندان اهمیتی برای ما ندارد. در گذشته به دلیل عدم تکنولوژی و ساعتهای دیجیتال و مچی، شهرداریها یا به اصلاح بلدیهها در میدانهای بزرگ شهرها بر روی برجهای بلندی، ساعتهایی بزرگ نصب میکردند که در معرض دید افراد آن شهر قرار گیرد. امروزه میدان وقت الساعت به عنوان یکی از بهترین نمونههای میدان ساعت در جهان شناخته شده که نسبت به برج معروف بیگبن، واقع در لندن، تاریخ دیرینهتری دارد. در این مقاله از مجله گردشگری هم اقلیم قصد داریم که تاریخچه و معماری میدان وقت الساعت یزد را برای شما به اشتراک بگذاریم، پس اگر شما هم به عجایب معماری بناهای قدیمی علاقهمند هستید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
فهرست محتوا
تاریخچه میدان وقت الساعت یزد
شهر یزد که اخیراً به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، اولین شهر خشتی در مرکز ایران با جاذبههای گردشگری بسیار است. گردشگران زیادی هر ساله برای دیدن بناهای خشتی به این شهر سفر میکنند و با دیدن این آثار خارقالعاده، تاریخ کشور ایران را با خود به یادگار میبرند.
در گذشته پیش از اختراع ساعت، تعیین زمان از طریق خورشید و آب انجام میگرفت. انسانهای اولیه از طریق حرکت سایه دیوارها که نور خورشید به آنها تابیده میشد، زمان را تشخیص میدادند. ساعت شنی، ساعت آبی و ساعت شمعی از جمله ابزارهای قدیمی بودند که برای سنجش زمان استفاده میشدند.
میدان وقت الساعت در شهر یزد، محله فهادان قرار دارد. دستور ساخت میدان وقت الساعت یزد توسط دانشمند و عالم وقت “مرتضی اعظم سید رکن الدین محمد بن نظام الدین حسینی الریاضی” در زمان قاجار صادر گردید. در سال ۷۲۵ هجری قمری بنای این برج ساخته شد، به همین دلیل میدان وقت الساعت یزد نسبت به برج معروف ساعت بیگ بن قدمتی دیرینهتر دارد.
پیشنهاد می کنیم خواندن مقالات زیر را از دست ندهید:
- مسجد جامع یزد یکی از زیباترین مکانها با معماری اسلامی
- موزه آیینه و روشنایی شهر تاریخی یزد
- نگاهی بر مجموعه امیر چخماق یزد
- خانه لاری ها یزد: یکی از مناطق جذاب تاریخی در ایران که نباید هرگز آن را از دست بدهید!
معماری میدان وقت الساعت یزد
این بنا در خیابان مسجد جامع یزد قرار دارد. در مصالح و طاقنماهای برج کنونی میدان وقت الساعت یزد، سبکهای قجری معماری دیده میشود. چهار ساعت سفید و بزرگ در بلندترین بخش برج، نصب شده است. وجود کاشیهایی همراه با نقاشی آیات قرآن، به معماری این بنای زیبا ارزش میدهد. این بنا در سال ۱۳۷۸ هجری شمسی با شماره ثبت ۲۶۵۶ به ثبت رسید.
میدان وقت الساعت یزد شامل یک حسینیه، نخل مربوط به دوره قاجار، مقبره سید رکن الدین، بنای خشتی و آب انبار است. اکثر جشنها و عزاداریهای مذهبی شهر یزد در میدان وقت الساعت یزد برگزار میشود.
در گذشته مردمانی که در نزدیکی میدان ساکن بودند، یهودی بوده و به کارهای شعربافی و ترمهبافی مشغول بودند. ولی امروزه از تعداد آنها کاسته شده و یهودیهای باقی مانده در گوشهای از میدان، کارگاههای پارچه بافی دارند.
طبق روایات، یکی از عجیبترین ویژگی معماری این بنا که در تاریخ جعفری و تاریخ جدید یزد نوشته شده است، ساخت دو پرنده گچی بر روی یکی از منارههای مسجد بود. این دو پرنده زمانی که نور آفتاب به آنها میتابید، به سمت نور آفتاب میچرخیدند.
بر روی مناره دیگر علمی قرار داده بودند که در پنج نوبت از روز، در وقت نماز، طبلی را به صدا درمیآورده و علم در بالای مناره به اهتزاز واداشته میشد.
یک چرخ چوبی بزرگ که به ۳۶۰ درجه تقسیم شده بود، در میان این دو مناره قرار داشت. نور خورشید هر دقیقه بر روی یکی از این درجهها میتابید. چهار طرف این چرخ، دایرههایی با ۳۰ خانه قرار داشت و نام ماههای ترکی، رومی، عربی و فارسی بر روی آن نوشته شده بود. با اتمام روز یکی از خانهها (به نشانه گذر یک روز از ماه) به رنگ سیاه درمیآمد. سپس دو مرغ فلزی از بالای چرخ چوبی سرشان را بیرون آورده و در کاسهای مهره فلزی میانداختند. در مرحله بعدی، چرخ به گردش درمیآمد و به نشانه اتمام روز، ۱۲ تخته سفید رنگ میافتند و به جای آن ۱۲ تخته سیاه به نشانه شب دیده میشدند.
نشان دادن جای ستارهها و ۴۷ منزل ماه از طریق ضرب آب، یکی دیگر از عجایب این بنا است. تنورهای بزرگ پر از آب شده و به همان اندازه که آب از یک سو وارد تنوره میشد، به همان اندازه از سوی دیگر خارج میگردید و چرخهای رصد خانه را به صورت منظم به حرکت درمیآورد. متأسفانه پس از مرگ سید رکن الدین دیگر کسی نتوانست این اثر خارقالعاده را بازسازی کند، در نتیجه از بین رفت.
برخی از جاذبههای دیدنی در محله میدان وقت الساعت یزد
خانه سید علی محمد وزیری
قدمت این خانه به اواخر دوره قاجار بر میگردد. این خانه در سال ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۷۶۱ به مجموعه آثار تاریخی ایران پیوست.
مسجد شیخیها
مسجد شیخیها یکی از بناهای دوره زندیه است که چندین مرتبه مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفت. وجود نقاشی گل و بوته بر روی دیوارههای شبستان و ستونها، این مسجد را به مکانی زیبای گردشگری تبدیل کرده است.
بقعه سید رکنالدین
قدمت این بقعه به قرن هشتم هجری قمری بر میگردد. این مکان در گذشته به مدرسه رکنیه معروف بوده ولی به دلیل دفن پیکر سازنده آن بر اساس رسومات قدیم، به بقعه سید رکن الدین تغییر نام پیدا کرد.
معروفترین هتلها و اقامتگاههای نزدیک میدان وقت الساعت یزد
- هتل ارگ جدید یزد
- هتل داد یزد
- هتل ملک التجار یزد
- هتل فهادان یزد
- هتل زنبق یزد
- هتل هومان یزد
- هتل راه و ما یزد
- اقامتگاه سنتی آلما یزد
- هتل سنتی مظفر یزد
سخن آخر
شهر یزد به عنوان یکی از بزرگترین شهرهای تاریخی جهان با بافتی قدیمی است. وجود آثار باستانی با قدمت چندین ساله در این شهر روز به روز به ارزش آن میافزاید. یکی از قدیمیترین ساعتهای جهان در این شهر قرار دارد. میدان وقت الساعت یزد همانطور که گفته شد از میدان مشهور بیگ بن واقع در لندن قدیمیتر بوده و به دوره قاجار برمیگردد. این ساعت تاریخچه معماری عجیبی دارد و از قاعده خاصی پیروی میکند ولی متأسفانه به دلیل عدم بازسازی مجدد، مراحل استفاده از آن از بین رفته است. اگر شما هم به شهر یزد سفر کردهاید و اطلاعاتی از میدان وقت الساعت یزد و مکانهای گردشگری نزدیک آن دارید، در بخش نظرات این مقاله با ما در میان بگذارید.
