قلعه فلک الافلاک یکی از جذابه‌های گردشگری تاریخی استان لرستان محسوب می‌شود که درون آن یک موزه تاریخی و فرهنگی قرار گرفته است. اگر می‌خواهید بیشتر با این قلعه زیبا آشنا شوید در ادامه مطلب با مجله هم اقلیم همراه باشید.
قلعه فلک الافلاک کجاست
قلعه فلک الافلاک بر فراز تپه‌ای در خرم‌آباد قرار دارد. بلندترین دیوار آن تا سطح 5 متر است. این قلعه دارای هشت برج است و رود کشکان از کنار آن می‌گذرد. از این قلعه مدت‌ها به عنوان زندان سیاسی استفاده می‌شد. نام ثبتی آن در فهرست آثار ملی قلعه فلک الافلاک است. قدمت این قلعه به دوره ساسانی، قرن ۳ و ۴ ق برمی‌گردد. این قلعه با شماره ثبت: ۸۸۳ در سال 1347 با نشانی جنوب شرقی شهر خرم آباد، جزء آثار ملی ایران به ثبت رسید.
نام فلک‌الافلاک معنای «سپهر سپهران» است و با نام‌های مختلف دیگری از جمله قله سپه، دژ شاپورخواست، سابر خواست، قلعه خرم‌آباد، دوازده برجی و کاخ اتابکان در طول تاریخ شناخته شده است. قلعه خرم‌آباد از دوره قاجار به بعد با نام فلک‌الافلاک ضبط شده‌است. با توجه به اینکه ممکن است دوازده برجی، اشاره‌ای به دوازده برج فلکی باشد، ممکن است نام فلک‌الافلاک نیز از همین‌جا ریشه گرفته باشد.
از آنجا که تاریخ لرستان جزء مهم ترین بخش مطالعه خواستگاه تمدن بشری محسوب می‌شود و یکی از نخستین سکونت گاه های بشر به حساب می آید، پس این قلعه دارای موزه‌ای است که به مطالعه تصویری تاریخ قوم لر می پردازد و از موزه باستان‌شناسی آغاز و به موزه معاصر و مردم‌شناسی ختم می‌شود. همانطور که می دانید مفرغ لرستان دارای اهمیت ویژه ای در باستان‌شناسی است، لذا در این موزه آثار و شواهدی از تمدن پیش از اسلام و قبل از تاریخ و پس از تاریخ وجود دارد(آثار مفرغی یا برنزی: نوعی فلز تشکیل شده از مس و قلع).
خرم آباد دیدنی‌های بسیار دیگری دارد که در مطلب زیر آنها را به شما معرفی می‌کنیم.
این شواهد اثباتی بر تاریخ است. بازسازی یک نمونه از گورهای قبل از اسلام و نوع تدفین مردگان (بر اساس اعتقادات آن دوران از زندگی پس از مرگ، در سرزمین لرستان) در این موزه انجام گرفته است. همچنین ابزارآلاتی که مربوط به جنگاوران و کشاورزان، هنرمندان در دوران ما قبل اسلام است(هزاره چهارم پیش از میلاد) در این موزه به چشم می‌خورد. زیورآلات و اشیاء و نمادهایی که در دوران پیش از اسلام مورد استفاده قرار می‌گرفته( و نماد روح جمعی و مشترک مردمان این قوم است) در بخش باستانی موزه این قلعه به نمایش گذاشته شده است.
در بخش دیگری از موزه آثاری از مرحله جدید زندگی یعنی آغاز دوره تاریخی یا شروع ایلام نو به چشم می‌خورد. در این بخش برخی از اشیاء یافت شده از غار کلمان کره به چشم می‌خورد(که متاسفانه این غار به تاراج رفته). اشیاء این بخش اشیایی از جنس طلا و نقره است. اشیا مربوط به این غار عمدتا مانند سایر اشیاء برنزی لرستان، نمایش و نماد عصر زرین لرستان و عصر اوج تکنولوژی در دوران ماقبل از اسلام است. و همین‌طور این آثار نماد برجسته‌ترین دوره‌های استقرار بشری در لرستان است که از دوره پارت تا اواخر دوره ایلامی را شامل می‌شود.
از آنجا که مردمان لرستان مردمانی عمدتا عشایر بوده اند لذا در بخش موزه مردم‌شناسی به طور کاملا حرفه‌ای سعی بر به تصویر کشیدن زندگی بومی، روستایی و عشایری و نحوه کشاورزی و پخت نان، نحوه کار آسیاب آبی، تهیه لبنیات، نگهداری دام، صنایع دستی (موبافی و تهیه الیاف، برای بافت چادرهای عشایری و ….، ظرف و ظروف مربوط به زندگی روستایی و عشایری استان لرستان) برای بازدیدکنندگان شده است.
همین طور آداب و رسوم و آیین‌های لرستان از جمله آیین‌های عزاداری و عروسی، شیوه‌های مهمان‌نوازی مردم لرستان در بخش موزه مردم‌شناسی به زیبایی به تصویر کشیده شده است. و همین طور موسیقی چمرانه(موسیقی عزا)و موسیقی خاص(مراسم عروسی) در این بخش گوش می رشد.
حالا که به لرستان سفر کرده اید بهتر است با سایر نقاط گردشگری این استان آشنا شوید
لرستان دارای موسیقی مخصوص خود است که از جمله سازهای این خطه می توان به سورنا، دهل، کمانچه و تنبور اشاره کرد. در موزه این قلعه انواع سازهای خاص این خطه به نمایش گذاشته شده است و همچنین مهم‌ترین قطعات موسیقی لری نیز پخش می شود و شما با بازدید از این بخش می‌توانید هرچه بیشتر با موسیقی زیبا و اصیل لرستان آشنا شوید.
قلعه فلک الافلاک از آجر، خشت، سنگ و ملات ساخته شده است(البته از سال 98 با وجود مشاهده تخریب‌هایی در پی یکی از برج‌های قلعه، اکیدا و سریعا نیاز به بازسازی احساس می‌شود). وجود چاهی بسیار عمیق و راه فرار اضطراری در حیاط دوم قلعه، از نکات جالب توجه این بنا به شمار می‌روند.
تاریخ قلعه فلک الافلاک
قلعه فلک الافلاک در طول تاریخ حکومت‌ها، مورد استفاده بسیاری قرار گرفته و کاربری‌های گوناگونی داشته است. در گذشته از این قلعه به‌عنوان مقر حکومت، پادگان نظامی، زندان، خزانه سلطنتی و سایر کاربری‌های نظامی و سیاسی استفاده کرده‌اند. در حال حاضر این قلعه به موزه باستان شناسی، مردم شناسی و آزمایشگاه مرمت آثار تاریخی تبدیل شده است و دلیل اینکه بیشتر در ارتباط با موزه این قلعه صخبت به میان آمد کاربری کنونی این قلعه به عنوان موزه است.
اگر به لرستان سفر می‌کنید به حتم باید از خرم آباد و زیبایی‌های آن دیدن کنید و قلعه فلک الافلاک یقینا یکی از آن مکان‌های تاریخی قابل توجه خواهد بود. در حیاط ورودی این قلعه غرفه‌هایی از آثار دستی مردم این شهرستان به چشم می‌خورد که گلونی (نوعی پوشش سر برای مردان و زنان لرستان با طرح و رنگ های خاص این قوم) یکی از صنایع دستی است که حتما برای یادگار از این سرزمین باید داشته باشید.
سوغاتی فراموش نشود!!
همین‌طور صنایع دستی ورشو (بروجرد) که شهرت ملی دارد و خوراکی‌های خوشمزه‌ای چون لبنیات بی‌نظیر آن، غذاهای اصیلی چون دنده کباب و جگر وز(خرم‌آباد) و خوراکی‌های مقوی چون حلوا ارده و نان قندی (بروجرد) از جمله جذابیت‌هایی خواهند بود که پس از بازدید از قلعه می‌توانید از آنها لذت ببرید.
امیدواریم که اعضای میراث فرهنگی استان لرستان هر چه بیشتر در نگهداری و مرمت و حفظ این بنا و پاکیزگی محیط زیست اطراف آن کوشا باشند. لرستان با قدمت تاریخی بیش از 5000 ساله حرف‌ها برای گفتن دارد، پس با ما همراه باشید.