آرامگاه شیخ روزبهان؛ مقصدی برای عاشقان تاریخ و ادبیات 

آرامگاه شیخ روزبهان، یکی از گنجینه‌های ارزشمند فرهنگی ایران، همچون پلی میان گذشته و حال، علاقه‌مندان به تاریخ و ادبیات را به سفری عارفانه فرا می‌خواند.

 این آرامگاه که در شیراز، شهر شعر و شکوه، قرار گرفته است، محل دفن شیخ روزبهان بقلی فسایی، عارف و شاعر برجسته قرن ششم هجری است.

او با آثار عرفانی و ادبی خود، نه‌تنها در ایران بلکه در جهان اسلام، تأثیر عمیقی برجا گذاشته است.

بازدید از آرامگاه شیخ روزبهان، فرصتی منحصربه‌فرد برای آشنایی با فرهنگ و عرفان ایرانی است.

 بنای تاریخی این آرامگاه با معماری ساده اما تأثیرگذار خود، حس آرامش و معنویت را به بازدیدکنندگان القا می‌کند.

 در فضای آرام و روح‌نواز آن، می‌توانید به جستجوی ریشه‌های حکمت و عرفان بپردازید و از عظمت اندیشه شیخ روزبهان الهام بگیرید.

اگر شما هم به تاریخ، ادبیات، یا عرفان علاقه‌مند هستید، در ادامه همراه مجله گردشگری هم‌اقلیم باشید تا به زوایای ناشناخته این میراث ارزشمند و تأثیر آن بر فرهنگ و هنر ایران بپردازیم.

 این سفر نه‌تنها یک بازدید تاریخی، بلکه تجربه‌ای برای درک عمیق‌تر زندگی و اندیشه است.

معرفی آرامگاه شیخ روزبهان: میراثی ماندگار از عرفان ایرانی

شیراز، این شهر بی‌مانند، یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایران است.

بیشتر گردشگران شیراز را با حافظیه و سعدیه می‌شناسند، اما این شهر کهن، گنجینه‌ای فراتر از این دو شاعر بزرگ دارد.

اگر عمیق‌تر به جستجوی زیبایی‌های این شهر بپردازید، به مکان‌هایی خاص و کمتر شناخته‌شده‌ای برمی‌خورید که هر یک بازتابی از تاریخ، فرهنگ و عرفان ایرانی‌اند.

یکی از این گنجینه‌ها، آرامگاه شیخ روزبهان است؛ مکانی که شاید بسیاری از گردشگران از وجود آن بی‌خبر باشند.

شیخ روزبهان، از عرفای بزرگ قرن ششم هجری و یکی از برجسته‌ترین چهره‌های تصوف ایرانی است.

آرامگاه او که در دل شهر شعر و ادب جای گرفته، یادبودی برای بزرگداشت زندگی و اندیشه‌های اوست.

این مکان، با قدمتی بالغ بر ۸۰۰ سال، ابتدا خانقاه شیخ بوده و امروزه به یکی از جاذبه‌های گردشگری کمتر شناخته‌شده در شیراز تبدیل شده است.

در ادامه، با شیخ روزبهان، آثار او، و جزئیات آرامگاهش آشنا می‌شویم و نگاهی به تأثیر او بر عرفان ایرانی خواهیم داشت. با ما همراه باشید تا پرده از این گوشه پنهان تاریخ برداریم.

شیخ روزبهان کیست؟

شیخ روزبهان، با نام کامل “روزبهان بقلی فسایی”، در سال ۳۲۲ هجری قمری در شهر فسا چشم به جهان گشود. زندگی او از همان ابتدا با تمایلات معنوی و عرفانی همراه بود.

 در سنین جوانی، مسیر زندگی او تغییر بزرگی یافت؛ او در ۲۵ سالگی از دنیا و تعلقات دنیوی فاصله گرفت و خود را به ریاضت و عبادت در کوه بموی شیراز مشغول کرد.

 این دوره، هفت سال به طول انجامید و او در این مدت به حفظ قرآن و تعمق در معارف دینی و عرفانی پرداخت.

او بعدها نزد شیخ جمال‌الدین فسایی، نخستین مرشد خود، رفت و با ارشادات او به عمق بیشتری از عرفان دست یافت.

سپس در شیراز خانقاهی بنا کرد و به تربیت مریدان و ارشاد مردم پرداخت.

به مدت ۵۰ سال، وی در مسجد جامع عتیق به وعظ و خطابه مشغول بود و از طریق سخنان و اعمالش، تأثیری عمیق بر پیروان عرفان گذاشت.

شیخ روزبهان به “شیخ شطاح” نیز معروف است؛ این لقب به دلیل بیان جملات عرفانی خاصی به او داده شد که گاه فراتر از زبان و فهم عادی به نظر می‌رسید.

 از او حدود ۳۰ اثر ارزشمند به یادگار مانده است که از میان آن‌ها می‌توان به کتاب مشهور “عبهرالعاشقین” اشاره کرد؛ اثری که به تحلیل مفاهیم عشق الهی می‌پردازد و یکی از منابع مهم در تصوف است.

حتی سعدی نیز در اشعار خود به این عارف بزرگ اشاره کرده و او را با احترام یاد کرده است:

چه خوش سپیده دمی باشد آنکه بینم باز
رسیده به سر الله‌اکبر شیراز

به ذکر و فکر و عبادت به روح شیخ کبیر
به حق روزبهان و به حق نماز

تاریخچه آرامگاه شیخ روزبهان

آرامگاه شیخ روزبهان در مکانی بنا شده که زمانی خانقاه او بوده است.

 این خانقاه، بیش از ۸۰۰ سال پیش ساخته شده بود و محلی برای عبادت، ریاضت و تربیت مریدان به‌شمار می‌رفت.

 پس از درگذشت شیخ در سال ۶۰۶ هجری قمری، این مکان به آرامگاه او تبدیل شد.

در دوران معاصر، این بنای تاریخی در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی توسط اداره میراث فرهنگی استان فارس بازسازی و مرمت شد.

 در سال ۱۳۴۵، انجمن آثار ملی، ساختمانی جدید روی قبر شیخ بنا کرد که ساختاری ساده اما با روحی عرفانی داشت.

 این آرامگاه در ۲۶ اسفند ۱۳۵۳ با شماره ۱۰۴۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آشنایی با بخش‌های مختلف آرامگاه شیخ روزبهان

آرامگاه شیخ روزبهان، نه‌تنها مکانی معنوی برای علاقه‌مندان به عرفان و تاریخ است، بلکه از نظر معماری و جزئیات هنری نیز ارزشمند است.

 این آرامگاه با ساختاری ساده اما پر از جزئیات، نمایانگر تلفیقی از هنر ایرانی و ارزش‌های عرفانی است که بر زندگی و اندیشه‌های شیخ روزبهان تأکید دارد.

 در ادامه، بخش‌های مختلف آرامگاه و ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن را بررسی می‌کنیم.

فضای کلی آرامگاه: ترکیبی از هنر و عرفان

آرامگاه شیخ روزبهان، با ترکیبی از معماری سنتی، کتیبه‌های ارزشمند و فضای سبز، مکانی است که حس آرامش و معنویت را به بازدیدکنندگان منتقل می‌کند.

 این مکان، نه‌تنها یک بنای تاریخی بلکه پلی به گذشته‌ای پر از عرفان و عشق الهی است که در زندگی و آثار شیخ روزبهان تجلی یافته است.

حیاط آرامگاه: فضایی سرشار از آرامش

حیاط آرامگاه شیخ روزبهان با سنگ چکشی پوشیده شده و کف اتاق‌ها با موزاییک‌هایی زیبا مزین شده است.

فضای باز حیاط، با حضور گل‌ها و گیاهان سرسبز، حال و هوایی طراوت‌بخش دارد که حس آرامش و معنویت را برای بازدیدکنندگان دوچندان می‌کند.

این گل‌ها و گیاهان، با رنگ و بوی خود، جذابیتی بصری به محیط می‌بخشند و بازدیدکنندگان را به تأمل در زیبایی‌های طبیعت و تاریخ دعوت می‌کنند.

در گوشه‌های حیاط، سنگ‌های تاریخی مشاهده می‌شوند که بدون حفاظ و به‌صورت آزادانه در کنار دیوارها قرار گرفته‌اند.

این سنگ‌ها، گواهی از قدمت و اصالت این مکان هستند و هر یک می‌توانند داستانی از تاریخ را روایت کنند.

سنگ قبر شیخ روزبهان: اثری هنری و تاریخی

قبر شیخ روزبهان در صدر محوطه آرامگاه قرار دارد و با سنگ صندوقی بزرگی که به خط ثلث مزین شده، خودنمایی می‌کند.

 روی این سنگ، نام ۱۴ معصوم نوشته شده که نشان‌دهنده پیوند عمیق او با معارف دینی است.

ابعاد سنگ قبر نیز توجه را به خود جلب می‌کند؛ طول آن ۱۷۰ سانتی‌متر، عرض آن ۵۶ سانتی‌متر و ارتفاع آن ۴۶ سانتی‌متر است.

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های این سنگ قبر، تاریخی است که روی آن نقر شده: «فی منتصف محرم سنه ست و ستمائه»

این تاریخ، لحظه‌ای از تاریخ ایران و عرفان اسلامی را ثبت کرده و حضور شیخ را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین عارفان زمان خود یادآوری می‌کند.

ایوان‌ها: معماری ساده اما تأثیرگذار

در محوطه آرامگاه، سه پله سنگی به ایوانی بدون سقف منتهی می‌شود که دور تا دور ساختمان کشیده شده است.

این ایوان که به آرامگاه جلوه‌ای خاص می‌بخشد، بازدیدکنندگان را به فضایی برای تأمل و تفکر دعوت می‌کند.

در امتداد ایوان مسقف، ایوانی دیگر با عرض کمتر قرار دارد که محل دفن شیخ روزبهان و چهار تن از فرزندان و نوادگان اوست.

بر پیشانی این ایوان، عبارت «آرامگاه شیخ کبیر ابومحمد روزبهان، تولد در فسا ۵۲۲ هجری – وفات در شیراز ۶۰۶ هجری» به خط نستعلیق حک شده است.

 این نوشته، هویت تاریخی و عرفانی این مکان را برای بازدیدکنندگان مشخص می‌کند.

لوح برنجی و نوشته‌های حکاکی‌شده

در بالای ایوان، لوحی برنجی قرار دارد که عبارت «لا اله الا الله الملک الحق المبین» بر روی آن حک شده است.

این عبارت، فضای عرفانی آرامگاه را تقویت می‌کند و یادآور تأکید شیخ روزبهان بر یکتاپرستی و حقیقت الهی است.

در زیر این لوح، مصرعی شاعرانه بر روی تکه سنگی دیده می‌شود:

ای تو را با هر دلی رازی دگر

این مصرع، حس عمیقی از ارتباط شخصی میان انسان و خداوند را تداعی می‌کند و به عرفان و اندیشه‌های شیخ روزبهان نزدیک است.

اتاق‌ها و کتیبه‌ها: گنجینه‌ای از هنر و تاریخ

در مقابل در ورودی آرامگاه، اتاقی با دو پنجره مشبک و کاشی‌های معرق وجود دارد.

این اتاق، ترکیبی از معماری سنتی ایرانی و هنر کاشی‌کاری را به نمایش می‌گذارد.

بین دو پنجره، سنگ‌نبشته‌ای قرار دارد که نام شیخ، تاریخ تولد و وفات او، و جزئیاتی از تاریخ ساخت بنا و سازندگان آن را شرح می‌دهد.

در جنوب این اتاق، کتیبه‌ای با دو بخش مجزا قرار دارد:

1. قسمت اول:
   متنی است که زندگی، مقام عرفانی و اندیشه‌های شیخ را توصیف می‌کند:

شیخ روزبهان ابومحمد بن ابونصر بقلی فسایی شیرازی به سال ۵۲۲ هجری قمری در فسا چشم به دنیا گشود و در محرم ۶۰۶ هجری در شیراز در خانقاه خود که اکنون بنا در آن برپا شده جهان را بدرود گفت.

این عارف بزرگوار جامع بین کمالات صوری و معنوی، قال و حال، زهد و عشق، صحو و سکر، تحقیق و تعلیم در شریعت و طریقت و پیشوای کاروان راه حقیقت بوده است.

2. قسمت دوم:
   بخشی از رباعیات شیخ روزبهان که جلوه‌ای از عشق الهی و عارفانه او را نشان می‌دهد:

دل داغ تو دارد ار نه بفروختمی
در دیده تویی، وگرنه بردوختمی

جان منزل توست ورنه روزی صدبار
در پیش تو چون سپند بردوختمی

بیشتر بخوانید:

• دریاچه مهارلو | گوهری گمشده در دل طبیعت فارس
• مکان های تفریحی شیراز برای نوجوانان و جوانان

شمال اتاق و معرفی آثار شیخ

در شمال اتاق، کتیبه‌ای قرار دارد که به معرفی آثار شیخ روزبهان اختصاص یافته است.

 این کتیبه، فهرستی از ۲۷ اثر او را ارائه می‌دهد که نشان‌دهنده تنوع و عمق اندیشه‌های اوست. برخی از مهم‌ترین آثار او عبارت‌اند از:

1. الطایف البیان فی تفسیر القرآن
2. عرایس البیان فی حقایق القرآن
3. مکتون الحدیث
4. حدایق الاخبار
5. الموشح فی المذاهب الاربعه
6. کتاب العقاید
7. کتاب الارشاد
8. مشرب الارواح

این آثار، میراثی ماندگار از عرفان و تصوف ایرانی هستند و تأثیری عمیق بر اندیشه‌های عرفانی در طول تاریخ گذاشته‌اند.

آرامگاه شیخ روزبهان در کجا قرار دارد؟

آرامگاه شیخ روزبهان یکی از جاذبه‌های دیدنی شیراز و استان فارس است که در انتهای خیابان لطفعلی‌خان زند، در محله تاریخی درب شیخ قرار دارد.

برای بازدید از این مکان، کافی است خیابان شیخ روزبهان را تا انتها ادامه دهید؛ آرامگاه در سمت چپ این خیابان واقع شده است.

این آرامگاه که محل دفن یکی از عرفای بزرگ قرن ششم هجری است، فضایی آرام و معنوی دارد که بازدیدکنندگان را به تأمل در تاریخ و عرفان دعوت می‌کند.

موقعیت مکانی آرامگاه در یکی از محله‌های قدیمی شیراز، نزدیکی آن را به دیگر جاذبه‌های تاریخی شهر فراهم کرده و دسترسی به آن را آسان ساخته است.

اگر در جستجوی تجربه‌ای عرفانی و معنوی در قلب شیراز هستید، حتماً از آرامگاه شیخ روزبهان دیدن کنید.

فضای سبز اطراف، کتیبه‌های تاریخی و معماری ساده اما زیبا، این مکان را به نقطه‌ای خاص برای علاقه‌مندان به تاریخ و عرفان تبدیل کرده است.

آرامگاه شیخ روزبهان با موقعیت مرکزی خود در شهر، انتخابی عالی برای گردشگران داخلی و خارجی است.

جمع بندی

آرامگاه شیخ روزبهان نه‌تنها یادمانی از زندگی و اندیشه‌های یکی از بزرگ‌ترین عارفان تاریخ است، بلکه نمادی از هویت فرهنگی و عرفانی ایران به‌شمار می‌آید.

این آرامگاه با فضایی سرشار از معنویت و آرامش، مکانی است که هر علاقه‌مند به تاریخ، ادبیات و عرفان باید از آن بازدید کند.

شیخ روزبهان، با آثار بی‌بدیل خود همچون “عبهرالعاشقین”، نه‌تنها به فرهنگ ایرانی غنا بخشیده، بلکه الهام‌بخش بسیاری از اندیشمندان و عارفان در سراسر جهان بوده است.

حضور در آرامگاه او، فرصتی است برای درک ژرفای عرفان ایرانی و تأمل در ارزش‌هایی که او به آن‌ها معتقد بود: عشق، ایمان، و حقیقت.

شیراز، این شهر جاودانه شعر و ادب، با آرامگاه‌هایی چون حافظ، سعدی و شیخ روزبهان، نقشی بی‌بدیل در پاسداری از میراث فرهنگی ایران دارد.

بازدید از این مکان نه فقط یک تجربه گردشگری، بلکه یک سفر معنوی به اعماق تاریخ و هنر است.

اگر شما هم جویای آرامش درونی و الهام از گذشته‌ای پرشکوه هستید، آرامگاه شیخ روزبهان مقصدی است که هرگز نباید از دست بدهید.

این یادگار عرفانی شما را با روح ایران زمین پیوند می‌دهد و برگی تازه به دفتر تجربیات فرهنگی شما می‌افزاید.

سوالات متداول درباره آرامگاه شیخ روزبهان

1. شیخ روزبهان که بود؟

   شیخ روزبهان بقلی فسایی یکی از عرفای بزرگ قرن ششم هجری بود که در فسا متولد شد و بیشتر عمر خود را در شیراز گذراند. او عارف، شاعر، و نویسنده‌ای تأثیرگذار بود که آثار زیادی در زمینه عرفان و تصوف از خود به‌جای گذاشته است.

2. آرامگاه شیخ روزبهان کجا قرار دارد؟

   آرامگاه شیخ روزبهان در شهر شیراز، خیابان احمدی، نزدیکی مسجد جامع عتیق واقع شده است. این مکان در محل خانقاه شیخ روزبهان بنا شده و دارای قدمتی تاریخی است.

3. قدمت آرامگاه شیخ روزبهان چقدر است؟

   قدمت مکان آرامگاه به بیش از ۸۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. با این حال، بنای کنونی در دوران معاصر، در سال‌های ۱۳۳۷ و ۱۳۴۵ هجری شمسی بازسازی شده است.

4. چه بخش‌هایی در آرامگاه وجود دارد؟

   آرامگاه شامل حیاط با فضای سبز، اتاق‌هایی با کتیبه‌های تاریخی، ایوان‌های مسقف و غیرمسقف و قبور شیخ روزبهان و فرزندان اوست. همچنین لوح‌ها و کتیبه‌هایی با نوشته‌های عرفانی و تاریخی در این مکان وجود دارد.

5. چه آثاری از شیخ روزبهان به‌جای مانده است؟

   شیخ روزبهان بیش از ۳۰ اثر در زمینه عرفان و تصوف دارد. برخی از مهم‌ترین آثار او عبارت‌اند از: الطایف البیان فی تفسیر القرآن، عرایس البیان فی حقایق القرآن، مکتون الحدیث و مشرب الارواح.

6. آرامگاه شیخ روزبهان در چه تاریخی ثبت ملی شده است؟

   آرامگاه شیخ روزبهان در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۵۳ با شماره ۱۰۴۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

7. چه ویژگی‌های خاصی در معماری آرامگاه وجود دارد؟

   آرامگاه دارای سنگ قبر صندوقی با خط ثلث، ایوان‌های زیبا، و کتیبه‌هایی با خط نستعلیق است. فضای حیاط با گل‌ها و گیاهان تزئین شده و محیطی آرامش‌بخش را ایجاد کرده است.

8. بهترین زمان برای بازدید از آرامگاه شیخ روزبهان چه زمانی است؟

   بهترین زمان برای بازدید، فصل بهار و پاییز است، زمانی که هوای شیراز معتدل و دلپذیر است و فضای آرامگاه با طراوت بیشتری همراه است.

9. آیا آرامگاه هزینه ورودی دارد؟

   بسته به سیاست‌های میراث فرهنگی، ممکن است برای ورود به آرامگاه هزینه‌ای دریافت شود. اما مبلغ آن معمولاً ناچیز است و برای عموم قابل پرداخت است.

10. چرا آرامگاه شیخ روزبهان برای بازدیدکنندگان جذاب است؟

    این آرامگاه علاوه بر ارزش تاریخی و عرفانی، محیطی آرام و معنوی دارد که برای علاقه‌مندان به تاریخ، هنر و عرفان ایرانی بسیار جذاب است. فضای سرسبز و کتیبه‌های زیبا نیز تجربه‌ای خاص برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کنند.