امروزه برای گردشگران بین المللی که تصمیم دارند آثار تاریخی و طبیعی مهم دنیا را ببینند، بسیار مهم است که این اثر در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده باشد. کشور عزیزمان ایران یکی از مهمترین کشورهای جهان به لحاظ تاریخی و تمدنی است که توانسته آثار زیادی از شاهکارهای تاریخ خود را در این فهرست به ثبت برساند. با مجله هم اقلیم همراه باشید تا به برسی کلی این روند بپردازیم.
چرا ثبت آثار تاریخ ایران در یونسکو مهم است
در زمان جنگ جهانی برخی کشورها با نیت تخریب فرهنگی دشمن خود، شروع به حمله به آثار تاریخی آن کشور کردند. بعد از جنگ جهانی دوم و تخریب شدن بسیاری از آثار تاریخی اروپا، هلند طی پیشنهادی به سازمان ملل اعلام کرد که قوانینی لازم است تا در شرایط مختلف از آثار تاریخی مهم جهان حفاظت شود. کم کم این پیشنهاد مورد استقبال قرار گرفت و کمیته نگهداری آثار تاریخی به نام یونسکو تشکیل شد. این کمیته توانست با تحقیق و همکاری کشورها و تاریخ شناسان مطرح، شروع به ثبت آثار تاریخی مهم جهان در قدم اول کند. این کار سبب اعطای ویژگی‌های خاص بعد از ثبت به این آثار شد، که از جمله آنها می‌توانیم به موراد زیر اشاره کنیم:
- حمله به آثار تاریخی و طبیعی ثبت شده در یونسکو جنایت جنگی محسوب می‌شود
- اختصاص بودجه برای ترمیم و نگهداری آثار
- جلوگیری از تخریب یا تغییر شکل یا کاربری آثار
- ارائه پیشنهاد به گردشگران برای سفر به این مناطق
این نکته هم قابل ذکر است که بعد از ثبت یک اثر، سازمان جهانی یونسکو مدام شرایط نگهداری آن را رسد می‌کند و در صورت انجام تخلف در نگهداری یا محیط سازی اطراف آن اثر، بعد از هشدارهای اولیه، آن اثر را از فهرست میراث جهانی یونسکو خارج می‌کند. اتفاقی که در ایران چندان نا آشنا نیست. مثلا در مورد سی و سه پل، ساخت مترو در نزدیکی آن منجر به تهدیدات سازمان یونسکو شد. همچنین قلعه فلک الافلاک فقط بخاطر وجود مغازه ها و محیط های اطراف این قلعه هنوز نتوانسته از حالت آزمایشی به حالت عضو رسمی در بیاید.
میراث جهانی یونسکو چیست؟
میراث جهانی یونسکو در واقع نام عهدنامه‌ای بین‌المللی است که برای حفظ و نگهداری آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی مهمی که از اهمیت جهانی برخوردارند است. درواقع آثاری که در یونسکو ثبت میشوند به این معنا هستند که این آثار دیگر فقط متعلق به آن کشور نبوده و متعلق به تمام انسان‌های جهان، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، است. دفتر اصلی این سازمان امروز در پاریس قرار دارد.
بر اساس این قوانین، تمامی کشورهای که عضو یونسکو شده‌اند، می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را طی مراحی مشخص شده برای ثبت به‌عنوان میراث جهانی به این سازمان پیشنهاد کنند. پس از برسی توسط کارشناسان یونسکو این اثر به ثبت آزمایشی و پس از یک سال به عنوان یک اثر رسمی در فهرست یونسکو ثبت خواهد شد.
بعد از اینکه این اثر در یونسکو مورد پذیرش قرار گرفت به این معناست که حفاظت از آن اثر بر عهده تمامی کشورهای عضو یونسکو خواهد بود و در این زمینه حق نظر و همکاری باهم دارند. طبق قوانین یونسکو هر کشور مجاز است در هر سال یکی از آثار مهم خود را که با استاندارد های اعلام شده مطابقت دارد برای ثبت جهانی به میراث جهانی یونسکو معرفی کنند. مکان‌هایی مانند جنگل‌ها و مناطق طبیعی قدیمی، تالابها، ساختمان‌های تاریخی و….
آثار ثبت شده ایران در یونسکو
ایران که یکی از سرزمین های مهم تاریخی جهان است از همان ابتدا سعی در ثبت کلیه آثار مهم تاریخی خود در یونسکو داشت. ایران سه سال پس از تصویب کنفرانس عمومی یونسکو در تاریخ چهارشنبه، 26 فوریه سال 1975 به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو پیوست. ایران تا به امروز توانسه است که 24 مورد از مکان‌های تاریخی فرهنگی و طبیعی خود را در میراث جهانی یونسکو به ثبت برساند.
در واقع فهرست آثار ثبت شده ایران، شامل 22 مورد از میراث فرهنگی و 2 اثر از میراث طبیعی است. با تلاش میراث فرهنگی و گردشگری ایران از گذشته تا امروز، هم اکنون 49 اثر ایران در نوبت ثبت جهانی در یونسکو قرار دارد. مسئولان کشور اعلام کرده اند که کشور عزیز ما حدود 2000 اثر تاریخی و طبیعی دارد که با توجه به ویژگی های آنها، همگی قابلیت ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو را دارا می‌باشند.
اولین آثار ثبت شده ایران در این یونسکو به حدود 50 سال پیش برمی‌گردد جای که در سال 1979 چغازنبیل با معیارهای (III, IV)، تخت جمشید با معیارهای (I, III, VI) و میدان نقش‌جهان با معیارهای (I, V) نخستین مکان‌هایی بودند که در ایران به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شدند. همچنین در ادامه برخی از مهمترین آثار تاریخی ثبت شده ایران در یونسکو را نام خواهیم برد. ( اگر نیاز دارید اطلاعات بیشتری درباره هر کدام از آثار زیر کسب کنید لطفا روی نام هر کدام از آنها کلیک کنید)
چغا زنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان، تخت سلیمان، ارگ بم، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، بیستون، مجموعه آثار رهبانی ارامنه، سازه‌های آبی شوشتر، مجموعه تاریخی بازار تبریز، آرامگاه صفی الدین اردبیلی، باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس، کاخ گلستان، شهر سوخته، میمند، شوش، قنات ایرانی، دشت لوت، شهر تاریخی یزد، چشم انداز باستان شناسی ایرانی فارس، جنگل های هیرکانی، راه آهن سراسری ایران، اورامانات
همچنین ایران هم اکنون پرونده هایی درحال برسی یا ثبت شد آزمایشی دارد که عناوین آنها را می توانید در ادامه مشاهده کنید: نقش رستم نقش رجب، طاق‌بستان، دماوند، شهر تاریخی ماسوله، چشم‌انداز فرهنگی الموت، پارک ملی گلستان، منطقه حفاظت شده ارسباران، کوه سبلان، هگمتانه، مسجد کبود.