جشن میانه پاییز یکی از جشن‌های گاهنبار در ایران باستان است که در میانه فصل پاییز، برای پاسداشت تغییرات طبیعت و خلق گیاه برگزار می‌شود. این جشن در زمان باستان «گاهنبار ایاثرم» نام داشت و امروزه با نام «پاییزانه» نیز شهرت دارد. در این مطلب می‌خواهیم به معرفی جشن میانه پاییز بپردازیم و اطلاعات مفیدی را در ارتباط با موضوع گاهنبار اَیاثرِم 15 آبان بیان کنیم. پیشنهاد می‌کنیم که تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
گاهنبار به چه معناست؟
گاهنبار، گاهبار یا گَهَنبار، در باورهای مزدیسنی شش «گاه» است که اهورامزدا جهان را در آنها آفرید. نخستِ هر گاهی دارای نامی است و در یکمٍ هر گاهی جشنی سازند. بدین ترتیب نام شش جشن در شش گاه از سال نیز است که از باشکوه‌ترین جشن‌های مردمی زرتشتیان‌اند.
واژه «گاهنبار» از دو بخش «گاه» و «بار» تشکیل شده است. «گاه» به معنای زمان و «بار» به معنای نتیجه (ثمر) و مجلس است؛ بنابراین، گاهنبار به معنای «زمان به ثمر رسیدن» است. در اسطوره‌های زرتشتی و آریایی، گاهنبار همان شش روزی است که اورمزد جهان را آفریده و در اول هر گاه باید یک جشن برگزار گردد.
گاهنبارها در گاه‌شماری ایرانی به ترتیب زیر هستند:
- گاهنبار اول (میدیوزرم): برابر است با ۱۵ اردیبهشت ماه و زمان آفرینش آسمان
- گاهنبار دوم (میدیوشم): برابر است با ۱۵ تیرماه و زمان آفرینش آب
- گاهنبار سوم (پیتی گشهیم): برابر است با ۳۰ شهریورماه و زمان آفرینش زمین
- گاهنبار چهارم (ایاثرم): برابر است با ۱۵ آبان ماه و زمان آفرینش گیاه
- گاهنبار پنجم (میدیارم): برابر است با ۲۰ دی ماه و زمان آفرینش جانوران
- گاهنبار ششم (همس پت میدیم): این جشن ایرانی در پنج روز پایانی سال برگزار می‌گردد و واپسین روز آن برابر با آفرینش انسان است.
در آیین ایران باستان، هر کدام از این گاهنبارها 5 روز جشن گرفته می‌شد. روز پنجم این جشن‌ها مهم‌تر از دیگر روزها بود، چرا که چهار روز اول، مقدمات آفرینش فراهم می‌شده و روز پنجم آفرینش آن بخش به اتمام می‌رسید.
در طول تاریخ ایران، گاهنبارها نقش مهمی در حفظ و پاسداشت فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی داشته‌اند. این جشن‌ها یادآور ارزش‌های طبیعت و اهمیت سپاسگزاری از خداوند هستند.
بیشتر بخوانید
معنا و فلسفه اَیاثرِم
واژه «اَیاثرِم» در زبان اوستایی به معنای «آغاز سرما» است. این جشن در واقع به مناسبت آغاز فصل پاییز و خزان برگ‌ها برگزار می‌شود. ایرانیان باستان معتقد بودند که در این روز، خداوند گیاهان را آفریده است. به همین دلیل، این جشن را جشن آفرینش گیاه نامیده‌اند.
جشن اَیاثرِم یادآور اهمیت طبیعت و نعمت‌های آن است. ایرانیان باستان معتقد بودند که طبیعت هدیه‌ای از سوی خداوند است و باید از آن به‌خوبی مراقبت کرد. این جشن یکی از شش گاهنبار در تقویم گاه‌شماری ایرانی محسوب می‌شود. گاهنبارها جشن‌هایی هستند که در تقویم ایرانی به مناسبت آفرینش عناصر مختلف جهان توسط اهورامزدا، برگزار می‌شوند. در گاهنبار اَیاثرِم، خداوند گیاهان را آفریده و به همین دلیل از دیرباز مردم این روز را جشن می‌گیرند.
بیشتر بخوانید
تاریخ جشن میانه پاییز ایرانیان
تاریخ جشن میانه پاییز در تقویم گاه‌شماری ایرانی برابر با ۱۵ آبان ماه است. همان گونه که گفته شد، در این روز، ایرانیان باستان به نکوداشت تغییرات طبیعت و آفرینش گیاه می‌پرداختند. آنها با برگزاری آیین‌های مختلف، از جمله نیایش، قربانی‌کردن، آتش‌افروزی و جشن و پایکوبی، از خداوند به‌خاطر نعمت‌های خود سپاسگزاری می‌کردند.
در جشن‌های ایرانی، مردم انواع خوراکی‌های مختلف مانند میوه، آجیل و شیرینی می‌خوردند. آنها همچنین به یکدیگر هدیه می‌دادند. این جشن فرصتی برای مردم بود تا با یکدیگر دیدار کنند و از نعمت‌های زندگی لذت ببرند؛ همچنین باید اشاره کنیم که جشن میانه پاییز امروزه نیز در میان زرتشتیان ایران و سایر نقاط جهان برگزار می‌شود.
آیین‌های جشن میانه پاییز
در ادامه این مطلب، آیین‌های این جشن را برایتان آورده ایم.
- نیایش: در روز جشن میانه پاییز، ایرانیان باستان با حضور در آتشکده‌ها یا در خانه‌های خود، به نیایش اهورامزدا می‌پرداختند و از او برای نعمت‌های خود سپاسگزاری می‌کردند.
- قربانی‌کردن: در گذشته، ایرانیان باستان در جشن میانه پاییز، حیواناتی مانند گاو، گوسفند و مرغ را قربانی می‌کردند. آنها معتقد بودند که این کار باعث می‌شود که اهورامزدا از آنها راضی شود و نعمت‌های بیشتری به آنها عطا کند.
- آتش‌افروزی: آتش یکی از نمادهای مهم در فرهنگ ایرانی است. ایرانیان باستان معتقد بودند که آتش نماد روشنایی، زندگی و پاکی است. به همین دلیل، در جشن میانه پاییز آتش‌های بزرگی برپا می‌کردند و از آن می‌گذشتند تا از بیماری و نابودی در امان بمانند.
- جشن و پایکوبی: جشن میانه پاییز فرصتی برای مردم بود تا با یکدیگر دیدار کنند و از نعمت‌های زندگی لذت ببرند. در این روز، مردم انواع خوراکی‌های مختلف مانند میوه، آجیل و شیرینی می‌خوردند. آنها همچنین به یکدیگر هدیه می‌دادند و با پایکوبی و شادی از این جشن استقبال می‌کردند.
- برپایی سفره گاهنبار: سفره گاهنبار یکی از رسوم مهم در جشن‌های گاهنبار است. این سفره نمادی از نعمت‌های خداوند و اهمیت سپاسگزاری است. سفره گاهنبار معمولاً در خانه‌ها یا آتشکده‌ها پهن می‌شود و شامل انواع خوراکی‌های مختلف، از جمله میوه، آجیل، شیرینی، نان، و آب می‌شود.
در سفره گاهنبار، هر یک از خوراکی‌ها نماد یک مفهوم خاص هستند. به‌عنوان‌مثال، نان نماد برکت و میوه نماد نعمت‌های خداوند است. آجیل نماد فراوانی و شیرینی نماد شادی و نشاط است. این سفره فرصتی برای مردم است تا با یکدیگر دیدار کنند و از نعمت‌های زندگی لذت ببرند.
بیشتر بخوانید
- بهترین روستاهای ایران برای سفر در پاییز | پاییز کجا بریم؟
- بهترین جاذبه های گردشگری ایران در پاییز پادشاه فصل ها
جشن میانه پاییز در حال حاضر
در سال‌های اخیر، جشن میانه پاییز در میان سایر اقوام ایرانی نیز رواج یافته است. این جشن فرصتی برای آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم ایرانیان باستان است.
در حال حاضر، جشن میانه پاییز معمولاً در خانه‌ها، آتشکده‌ها و یا پارک‌ها برگزار می‌شود. در این جشن، مردم به نیایش اهورامزدا می‌پردازند و از او برای نعمت‌های خود سپاسگزاری می‌کنند. همچنین، سبزه‌ای را هم در این جشن می‌کارند تا نمادی از امید و نوید باشد. در جشن میانه پاییز، مردم انواع خوراکی‌های مختلف مانند میوه، آجیل و شیرینی می‌خورند و به یکدیگر هدیه می‌دهند و شادی می‌کنند.
نکاتی برای برگزاری جشن میانه پاییز
برای برگزاری یک جشن میانه پاییز موفق، می‌توانید نکات زیر را در نظر بگیرید:
- فضایی مناسب را برای برگزاری جشن انتخاب کنید. این فضا می‌تواند یک خانه، آتشکده و یا حتی پارک باشد.
- میزبانی از مهمانان خود را فراموش نکنید. برای پذیرایی از مهمانان خود، می‌توانید انواع خوراکی‌های مختلف مانند میوه، آجیل و شیرینی تهیه کنید.
- به آداب و رسوم جشن میانه پاییز احترام بگذارید. همانطور که مطرح شد در این جشن، مردم به نیایش اهورامزدا می‌پردازند و از او برای نعمت‌های خود سپاسگزاری می‌کنند.
جمع‌بندی
در دوران باستان جشن‌های بسیاری در ایران برگزار می‌شد که امروزه نشانی از آنها مشاهده نمی‌شود و یا به‌ندرت در بعضی مناطق برگزار می‌گردند. بااین‌حال، آشنایی با آیین‌های نیاکانمان برای نسل جدید امری ضروری است؛ در این مطلب به معرفی گاهنبار اَیاثرِم 15 آبان پرداختیم. امیدواریم که از مطالعه مطلب فوق نهایت لذت و استفاده را برده باشید. در صورت بروز هرگونه پرسش یا ابهام درباره مطلب فوق، کارشناسان مجموعه ما آماده پاسخگویی به سوالات شما سروران هستند.