آب همیشه نقش بسیار مهمی در زندگی بشر داشته و خواهد داشت.به همین دلیل در طول تاریخ کارهای زیادی برای دست پیدا کردن به به این مایه حیات انجام شده که یکی از آن ها احداث قنات ها بوده است.معمولا در بین شهرها آن دسته از شهرهایی که کویری بودند و یا در حاشیه کویر قرار داشتند اولویت اول برای زند قنات بودند.نکته جالب این است که قنات که با نام کاریز نیز شناخته می شود یکی از اختراعات ایرانی ها شمرده می شود که باعث فراهم شدن زندگی بشر در حاشیه کویر شد.در این مطلب از مجله گردشگری هم اقلیم شما را با قنات زارچ در شهر یزد که طولانی ترین قنات جهان است آشنا می کنیم.
اطلاعات کلی
- عمق مادرچاه: ۸۵ متر
- تعداد میله ها: ۲۱۱۵ حلقه
- آبدهی فعلی: ۲۵ لیتر در ثانیه
- تعداد شاربین: ۸۰۰ خانوار
- سطح زیر کشت زراعی: حدود ۴۰۰ هکتار
آشنایی با قنات زارچ در شهر یزد
همانطور که گفتیم قنات زارچ طولانی ترین قنات دنیاست که دارای ۱۰۰ کیلومتر طول است و به عنوان یکی از جاهای دیدنی ایران شناخته می شود.با توجه به بررسی ها و تحقیقاتی که در مورد این قنات انجام شده احتمال می رود که قدمت این قنات به سال حدود سال های ۱۳۰۰ میلادی باز گردد.بنابراین از لحاظ قدمت نیز یکی از قدیمی ترین قنات های دنیا قنات زارچ در شهر یزد است.
پس از ورود اسلام به ایران در نزدیکی این قنات یک مسجد ساخته شد و جند میله چاه این قنات در محدوده مسجد نیز قرار گرفت تا علاوه بر تامین آب انبار زیر مسجد نمازگزاران نیز بتوانند از این آب برای وضو گرفتن استفاده کنند.
قنات زارچ یزد از روستای فهرج شروع می شود و پس از گذشتن از روستاهایی به نام خویدک،دهنو و اکرمیه به شهر یزد می رسد.همچنین این قنات از مناطق مهم شهر مانند مسجد جامع و میدان امیر چقماق می گذرد و پس از گذشتن از این مناطق از شهر یزد خارج می شود و به سمت زارچ می رود.
نکته جالب در مورد قنات زارچ این است که این قنات دارای سه شاخه مجزا است که به نام های شیرین،شور و ابراهیم خویدکی شناخته می شوند.حدود ۱۰۰۰ حفره میله چاه نیز در طول این سه شاخته وجود دارد که در نوع خود بی نظیر هستند.شاخه شور این قنات از پایاب مسجد جامع شهر یزد می گذرد.این پایاب دارای ۶۰ پله است که دسترسی به آب قنات را آسان می سازد.دلیل شور بودن آب این شاخه قرار داشتن مادر چاه در منطقه آب شور است که باعث می شود آب آن نسبت به دو شاخه دیگر دارای کیفیت کمتری باشد.
شاخه های دیگر این قنات به نام های شیرین و ابراهیم خویدکی شاخه های خشک شده قنات زارچ یزد هستند.در واقع امروزه فقط شاخته شور دارای آب است که طول آن حدود ۷۲ کیلومتر است.جالب است بدانید از آب قنات زارچ مصرف حدود ۷۰۰ خانوار را برای مصارف کشاورزی تامین می کرد.از دیگر ویژگی های منحصر به فرد این قنات می توان به مربعی شکل بودن آن اشاره کرد که نشان از این می دهد که این قنات در زمان زرتشتیان ساخته شده.
در حدود ۵۰ سال پیش میزان آبی که در این قنات در جریان بود بیش از ۱۵۰ لیتر در ثانیه بود اما به دلیل حفر بدون برنامه چاه های عمیق در حریم آبی قنات زارچ آبدهی این قنات به شدت کم شده است.عوامل دیگری هم باعث کاهش میزان آب این قنات شده اند که از آن ها می توان به ساختمان سازی های بی رویه در حریم قنات اشاره کرد.متاسفانه همه اینها در نهایت منجر به مرگ خاموش این قنات تاریخی می شوند.
در سال ۱۳۸۴ این قنات تاریخی و با اهمیت در بهرست آثار ملی کشور ثبت شد و امروزه به عنوان یکی از جاهای دیدنی یزد شناخته می شود.پس از این اقدام،اقدامات دیگری برای مرمت و احیای قنات زارچ انجام شد و پرونده قنات برای ثبت جهانی به سازمان جهانی یونسکو ارسال شد.یکی دیگر از جاذبه های تاریخی شهر یزد حمام خان یزد است که پیشنهاد می کنیم از آن هم بازدید کنید.
آدرس: ۱۸ کیلومتری شهر یزد
