در میان آثاری که از دوران تاریخی گذشته در ایران، به‌جای مانده‌اند؛ مساجد تاریخی از مهم‌ترین نمونه‌های این آثار هستند. مسجد کبود نیز با معماری زیبا و تزیینات داخلی‌اش، زبانزد بسیاری از گردشگران است. اگر به بازدید از بناهای تاریخی اسلامی علاقه دارید ما به شما بازدید از این مسجد تاریخی را پیشنهاد می‌کنیم. همچنین ساکنان شهر زیبای تبریز هم عاشق مسجد تاریخی و باشکوه کبود تبریز هستند. با هم اقلیم همراه باشید تا از زیبایی‌ها و تزیینات داخلی این مسجد لذت ببرید.
فهرست محتوا
معرفی مسجد کبود تبریز
از برجسته‌ترین جاذبه‌های تاریخی تبریز، مسجد کبود در این شهر است. مسجد کبود تبریز دارای معماری بسیار زیبا و منحصربه‌فردی است. این بنا به قرن نهم هجری قمری تعلق دارد و از دوران پادشاهی قراقویونلوها باقی‌مانده است. لازم به ذکر است که مسجد کبود تبریز در یکی از قدیمی‌ترین محله‌های شهر تبریز قرار دارد. جالب است بدانید که تبریز پایتخت فرمانروایی قراقویونلوها بوده است.
همچنین مسجد کبود تنها اثر تاریخی‌ای است که از این دوره در تبریز باقی‌مانده است. لازم است بدانید که دستور ساخت این بنا را سلطان جهان‌شاه، فرمانروای مقتدر قراقویونلوها داده بود. اگر به جزئیات بنا و نگاره‌های داخل مسجد کبود دقت کنید؛ می‌توانید بخشی از هویت، تاریخ و تمدن اسلام را مشاهده نمایید. نکته جالب دیگر این است که مسجد کبود یکی از چهار مسجد دارای کاشی‌کاری‌های آبی در جهان است. نام مسجد کبود نیز به‌خاطر رنگ نمای این بنا است.
تاریخچه مسجد کبود تبریز
مسجد کبود تبریز دارای قدمت ۶۰۰ساله است. این مسجد در اصل قسمتی از عمارت وسیع مظفریه بوده است. این مسجد در زمان حکومت سلطان ابوالمظفر جهان‌شاه، بنا شد. بر اساس روایت‌های تاریخی موجود، همسر جهان‌شاه، «جان بی گم خاتون» یا «صالحه» دختر او، نقش مهمی در ساخت مسجد کبود داشته‌اند. همچنین برای اطلاع از سال ساخت مسجد کبود می‌توانید به کتیبه‌ای که در سردر ورودی مسجد قرار دارد نگاه کنید.
اما مورخان این تاریخ را متعلق به زمان پایان ساخت کاشی‌کاری‌های مسجد می‌دانند. به همین دلیل می‌توانیم زمان ساخت مسجد کبود را کمی قبل از این تاریخ بدانیم. البته بعضی از مورخان مدت‌زمان ساخت این مسجد را نزدیک به ۳۰ سال محاسبه می‌کنند.
رواق، صحن و ایوان مسجد کبود
اگر از سردر مسجد وارد ساختمان شوید، چشمتان به ساختمانی بین ده‌ها گنبد کوچک خواهد افتاد. ساختمان مربعی که سرتاسر آن رواق با سایه‌سارهای طاق و چشمه‌ای قرار دارند. ساختمان وسطی همان صحن اصلی مسجد و محلی است که همواره نیز بازدیدکنندگان به آن دسترسی دارند. متأسفانه دیگر خبری از ۹ گنبد کوچک که جلوه هنرمندانه مسجد را عمیق‌تر می‌کردند؛ نیست.
بااین‌حال رواق‌ها هنوز زیبایی خود را دارند. همچنین شما می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید. یکی از قسمت‌هایی که در این مسجد از اهمیت خاصی برخوردار است؛ محراب شبستان اصلی مسجد است. لازم است بدانید که اغلب قسمت‌های این محراب بعد از زلزله تخریب شد. اما بعدازاین همه آسیب‌های شدید هنوز می‌توانید رگه‌هایی از شکوه و زیبایی را در محراب این مسجد ببینید. این موضوع حس غرور شما را بیشتر خواهد کرد. به این دلیل که متوجه می‌شوید روزگاری چه مردم فهیم و هنرمندی بر ایران حکومت داشته‌اند.
مسجد کبود کجاست؟
مسجد کبود از جاذبه‌های تاریخی استان آذربایجان شرقی است و در شهر تبریز قرار دارد. لازم است بدانید که محل قرارگیری این مسجد در خیابان امام خمینی تبریز است. این مسجد در جوار بناهای تاریخی متعددی قرار گرفته است. لازم به ذکر است که برای بازدید از مسجد کبود، ابتدا باید به تبریز بروید. خیابان امام خمینی در مرکز شهر تبریز قرار دارد. شما برای رسیدن به مسجد کبود، لازم است خود را به میدان ساعت یا میدان شهید بهشتی برسانید. مسجد کبود بین میدان شهید بهشتی تا میدان ساعت در سمت راست خیابان و جنب پارک خاقانی قرار دارد.
آدرس مسجد کبود تبریز
تبریز، خیابان امام خمینی، نرسیده به میدان ساعت، جنب پارک خاقانی
ساعت بازدید مسجد کبود تبریز
همه‌روزه از ساعت ۸ صبح تا ۱۷:۳۰
تزیینات مسجد کبود تبریز
مهم‌ترین تزئین داخلی در مسجد کبود تبریز، کاشی‌کاری فیروزه‌ای آن است. جالب است بدانید که اغلب کاشی‌های مسجد کبود شکل هشت ضلعی دارند.
اما اگر دقت کنید در میان آن‌ها اشکال دیگری هم خواهید دید. داخل مسجد کبود نیز سنگ‌های فیروزه‌ای وجود دارند. همچنین سقف با آب طلا نقاشی شده است. از آثار باشکوه بنای شبستان، می‌توانیم به سنگ مرمری که در کف شبستان قرار دارد؛ پی ببریم. ستون‌هایی که هنوز در شبستان باقی‌مانده‌اند؛ موازی هم قرار دارند. داخل گنبدها، دارای معماری آذری هستند.
جالب است بدانید که صحن وسیع مسجد در قدیم محل قرارگرفتن مدرسه، حمام، خانقاه و کتابخانه بوده است. محراب مسجد دارای کاشی‌کاری‌ها و کتیبه‌ای منقش به آیات قرآن است. قسمت‌های بسیاری از تزیینات محراب امروزه از بین رفته است. اما در قسمت‌های مختلف مسجد، روی کاشی‌های لاجوردی و کتیبه‌ها، خطاطی‌های زیبای ثلث، نستعلیق و نسخ وجود دارند. لازم به ذکر است که طراحی‌های هندسی و اسلیمی نیز بر روی دیوارها قرار دارند. از مهم‌ترین ویژگی طراحی داخلی بنا، می‌توانیم به استفاده از تصاویر و طرح‌های رنگی به‌جای خطاطی بر کتیبه‌های طولانی اشاره کنیم. همچنین مسجد کبود تبریز، به دلیل کاشی‌کاری‌های زیبای فیروزه‌ای رنگ، به «نگین فیروزه جهان اسلام» معروف است.
معماری مسجد کبود تبریز
تبریز، پایتخت استان آذربایجان شرقی است. کشورهای همسایه بارها در طول تاریخ به این شهر حمله کرده‌اند. پس طبیعی است که آثار باستانی آن در اثر بلاهای طبیعی یا غیرطبیعی آسیب ببیند. مسجد کبود از ارزشمندترین آثار تاریخی تبریز است. این مسجد مانند سایر بناهای تاریخی این شهر، مرمت و بازسازی شده است. مسجد کبود تبریز بعد از اسلام بنا شد. این مسجد آجری دارای سبک معماری آذری و اسلامی است.
از جمله تزئینات مسجد کاشی‌های معرق، کتیبه‌هایی با خط ثلث، تخته‌سنگ‌های مرمری، کتیبه‌هایی با نقوش اسلیمی و تابلوهایی با خط کوفی است. نعمت‌الله البواب همه کتیبه‌های این مسجد را نیز نوشته است. بنا مسجد کبود همان‌طور که از نامش پیداست، دارای کاشی‌های لاجوردی و فیروزه‌ای است. این مسجد از کمیاب‌ترین مساجد آبی‌رنگ جهان است که از طریق کاشی‌های سیاه‌وسفید خود تضاد رنگی بی‌نظیری را رقم زده است.
معماری زیبای مسجد کبود نمونه‌ای ستودنی از معماری اسلامی ایران است. همچنین از خصوصیات برجسته در معماری مسجد کبود، می‌توانیم به کاشی‌های معرق فیروزه‌ای و لاجوردی، نقش و نگارهای اسلیمی و طراحی نوین هندسی اشاره کنیم. این بنا درگذشته دارای کاربری گسترده‌تری بوده است. ضمناً آسیب‌های فراوانی در طول سالیان دراز دیده است. اما همواره شکوه و زیبایی خود را حفظ کرده است. جالب است بدانید که کسانی که به بناهای تاریخی اسلامی علاقه دارند از مسجد کبود به‌عنوان «نگین فیروزه بناهای اسلامی» یاد می‌کنند.
بخش‌های مختلف مسجد کبود
مسجد کبود از برجسته‌ترین سازه‌های آجری قرن نهم هجری قمری است. این مسجد دارای سبک معماری اسلامی و ایرانی است. شیوه معماری این مسجد از نوع شیوه معماری ساسانیان است. وزن گنبد با کمک پایه‌های متعدد تقسیم می‌شود. این مسجد تاریخی دارای ۷ گنبد کوچک‌تر بود که بخشی از آن‌ها در اثر بلاهای طبیعی از بین رفته‌اند. به علت آجری بودن همه قسمت‌های مسجد کبود و استفاده‌نکردن از هیچ نوع سازه‌ای، تا مدت‌ها امکان بازسازی آن وجود نداشت. اما استاد معماران با طرح ویژه‌ای که داشت؛ مشکل بازسازی این بنا را بدون به‌کاربردن از هیچ سازه‌ای برطرف کرد. لازم است بدانید که سردابه‌ای با ۲ مقبره در داخل این مسجد قرار دارد. شاید این سردابه متعلق به جهان‌شاه و دخترش باشد.
ویژگی منحصربه‌فرد مسجد کبود
بارز‌ترین ویژگی این بنا استفاده از عکس‌های رنگی به‌جای متن‌های طولانی است. این شیوه علاوه بر زیبایی، فهم آن را برای مخاطب آسان می‌کند. این مسجد دارای تنوع و ظرافت کاشی‌کاری بی‌نظیری است. همچنین به دلیل اقسام خطوط خوب و اشکال و طرح‌های موجود در آن و زیبایی و هماهنگی رنگ‌ها به «فیروزه اسلام» معروف است. رنگ مسجد کبود تبریز برعکس اکثر مساجد ایران، فیروزه‌ای نیست. بلکه دارای رنگ آبی تیره لاجوردی است که آن را بی‌مانند کرده است.
این بنا در سال ۱۳۱۰ شمسی به‌عنوان اثر ملی به ثبت شد. این مسجد خاص نشان‌دهنده معماری گذشته ایرانی است. همچنین این بنا تنها اثر باقی‌مانده از فرمانروایی قراقویونلوها در پایتخت آن‌ها یعنی تبریز است. این مسجد از چنان زیبایی و جذابیتی برخوردار است که با وجود همه آسیب‌هایی که در این مدت دیده؛ ولی هنوز هم هنردوستان طرف‌دار آن هستند. کاشی‌های معرق و نقش و نگارهای پر جزئیات، از دلایل معروفیت این مسجد هستند. این مسجد نماینده هنر و تاریخ‌گذشته ایران است. نقش‌و‌نگار‌هایی که در طراحی داخلی و خارجی آن وجود دارد؛ اثری خارق‌العاده را خلق کرده است.
مراقب کبودی‌های مسجد کبود تبریز باشیم
همه ما می‌دانیم که حساب آثار تاریخی با بناهای مذهبی جداست. تفاوتی ندارد که کلیسای تاریخی باشد یا مسجدی تاریخی، مدرسه باشد یا کافه قدیمی. یادتان باشد که آثار و نمادهایی که نشان‌دهنده فرهنگ و تمدن کشورمان هستند؛ باید به‌خوبی حفظ شوند. مراقبت و مرمت کاری مسجد کبود تبریز و دیگر بناهای تاریخی وظیفه‌ای است که برعهده ما و فرزندانمان است. حواستان باشد که آیندگان از شما چگونه یاد خواهند کرد. همچنین مراقب دنیای اطرافتان باشید تا تاریخ قضاوتی بهتری از شما داشته باشد. آثار باستانی ایران مانند پدران و مادران این سرزمین هستند. اگر در نگهداری از آنان کوتاهی کنیم؛ انگار در نگهداری و حفاظت از مادران و پدرانمان کوتاهی کردیم. پس در حفظ این بنای تاریخی و دیگر بناها کوشا باشید.
