منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار یکی از مناطق دیدنی و جذاب چابهار است. این منطقه دارای مساحتی به وسعت ۴۵۶ هزار هکتار بوده و تنها نقطه در ایران است که گاندو، تمساح بومی ایرانی، در آن زندگی می‌کند. در این منطقه علاوه بر گاندو حیوانات دیگری اعم از سیاه‌گوش، جبیر، سنجاب بلوچی، خدنگ، بزمجه بنگال، شغال، روباه، عقاب شاهی، کاکایی، انواع شاهین، هوبره، دراج، لاک‌پشت سبز دریایی و… حضور دارند. مردم این منطقه علاقه خاصی به گاندو دارند و آن را مایه برکت و فزونی در رزق و روزی می‌دانند. در ادامه با مجله گردشگری هم اقلیم همراه باشید تا بیشتر با این منطقه آشنا شوید.
فهرست محتوا
- 1 منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار
- 2
- 3 منطقه حفاظت شده گاندو کجا واقع شده است؟
- 4
- 5 جمعیت گاندو (تمساح پوزه کوتاه ایرانی)
- 6
- 7 پوشش گیاهی و جانوری منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار
- 8 بهترین زمان برای سفر به منطقه حفاظت شده باهوکلات چابهار
- 9 مناطق دیدنی اطراف منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار
- 10
- 11 روستای باهوکلات
- 12
- 13 تمساح گاندو
منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار
منطقه حفاظت شده باهوکلات با نام منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار نیز شناخته می‌شود. به دلیل شرایط مناسب محیطی گاندوها در منطقه باهوکلات حضور دارند. البته لازم است بدانید که عوامل طبیعی و انسانی متعددی وجود دارند که خطر جدی برای جمعیت این جانور محسوب می‌شوند. از جمله مهم‌ترین عوامل طبیعی که منجر به نابودی گاندو است، وقوع سیل در رودخانه سرباز است. رودخانه سرباز دارای عمق کمی بوده، ولی در فصل تابستان که زمان بارش باران‌های موسمی است هر لحظه امکان طغیان رودخانه و سیل وجود دارد.
جریان شدید آب باعث می‌شود که گاندوها کنترل خود را از دست بدهند و گاها به صخره‌های اطراف اصابت کنند. در منطقه بلوچستان و مخصوصا در حواشی رودخانه سرباز سیل یک واقعه خطرناک است که هرساله رخ می‌دهد. از دیگر عوامل طبیعی که جمعیت گاندوها را تهدید می‌کند، رفتار غریزی این جانور است. چنانچه گاندو‌های بالغ نوزاد گاندو پیدا کنند، آنها را می‌بلعند. پرواضح است که برای این رفتار طبیعی و غریزی گاندو نمی‌توان راه چاره‌ای اندیشید.
در حال حاضر در منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار اصلی‌ترین آسیبی که جمعیت گاندوها را تهدید می‌کند، اصابت آنها با خودروها در جاده است. بعضا تمساح پوزه کوتاه در مسیر خود از جاده عبور می‌کند که متأسفانه در اثر برخورد با خودروها کشته می‌شود. در حال حاضر گاندو علاوه بر ایران در پاکستان، بنگلادش، نپال و هندوستان نیز حضور دارند. جالب است بدانید که نسل گاندوها در میان‌مار منقرض گردیده است.
منطقه حفاظت شده گاندو کجا واقع شده است؟
منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار در نوار جنوب شرقی ایران واقع شده است. به صورت دقیق‌تر می‌توان گفت زیستگاه حفاظت شده گاندو در امتداد مرز بین ایران و پاکستان قرار دارد. آغاز این محدوده از مسیر رودخانه سرباز بوده و تا دریای عمان ادامه می‌یابد. منطقه حفاظت شده باهوکلات در شهرستان‌های چابهار، سرباز و بخشی از نیک‌شهر در نظر گرفته شده است. در کل این منطقه رودخانه‌هایی با جریان آرام قرار دارند که محیط مناسبی را برای زندگی گاندوها فراهم می‌سازد. وجود آبگیر‌های متعدد در باهوکلات علاوه بر گاندوها انواع پرندگان بومی و مهاجر را به خود جلب نموده است.
چنانچه بخواهیم به صورت دقیق‌تر منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار را توصیف کنیم، بایستی بگوییم این منطقه رودخانه سرباز، جویبار‌های اطراف رودخانه، آبگیر‌های دائمی و فصلی، هور‌های نزدیک دریای عمان، جنگل‌های حرا، کوه‌ها و ارتفاعات و دشت‌های باهو کلات را شامل می‌شود. جنگل‌های حرا و تالاب‌هایی که در اطراف خلیج گواتر قرار دارند فوق‌العاده دیدنی و جذاب هستند. این منطقه به دلیل دارا بودن اکوسیستم خاص، توجه جهانی را به خود جلب نموده است. این اهمیت موجب گردید تا مساحتی بالغ بر ۴۶ هزار هکتار با نام منطقه حفاظت شده باهوکلات زیستگاه گاندو به ثبت برسد.
جمعیت گاندو (تمساح پوزه کوتاه ایرانی)
در حال حاضر تعداد گاندو‌های موجود در منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار به ۲۰۰ تا ۲۵۰ عدد می‌رسد. به این دلیل که تمساح پوزه کوتاه ایرانی فوق‌العاده باهوش و منزوی است، می‌توان حدس زد که تعداد واقعی آنها به ۴۰۰ تا ۵۰۰ هم می‌رسد. همانطور که پیشتر اشاره شد، عوامل انسانی متعددی وجود دارند که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم باعث کاهش تعداد گاندوها شده و در نهایت منجر به انقراض آنها می‌گردند.
به طور مثال شکار تفریحی گاندو از طریق گردشگران، استفاده بیش از حد از آب آب‌گیر‌ها جهت کشاورزی، به کار بردن انواع سموم و آفت کش‌ها، نشت روغن موتور‌های کشاورزی به آب‌گیر و… می‌توانند به طریق گوناگونی منجر به انقراض گاندوها گردند. لازم به ذکر است که از جمله اصلی‌ترین معضلات استان سیستان و بلوچستان، موضوع خشک‌سالی و کمبود آب است. خشک‌سالی مهم‌ترین دشمن انسان‌ها و سایر جانداران در مناطقی از سیستان و بلوچستان است.
پوشش گیاهی و جانوری منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار
گونه‌های جانوری: در منطقه حفاظت شده گاندو دارای ۲۸ گونه پستاندار متعلق به ۶ راسته و پنج خانواده، ۱۹۲ گونه پرنده متعلق به ۵۲ خانواده و ۱۲۳ جنس، ۷۱ گونه خزنده متعلق به ۴۲ جنس و ۱۳ خانواده و چهار گونه از دوزیستان است. منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار به دلیل وجود رودخانه‌هایی مثل سرباز و باهوکلات تا به امروز زیستگاه ۱۲ گونه ماهی از ۵ خانواده و ۱۰ راسته بوده است. البته تمساح پوزه کوتاه ایرانی (گاندو) گونه شاخص جانوری این منطقه محسوب می‌شود.
این منطقه زیستگاه مناسبی برای پستاندارانی همچون جبیر، کفتار، شغال و سنجاب بلوچی است. همچنین در این محدوده آبزیان و دوزیستانی اعم از لاک‌پشت سبز دریایی، ماهی گل خورک و پرندگانی همچون دراج، شبگرد بلوچی، گنجشک بلوچی، شهد خور، عقاب دشتی و بسیاری دیگر از پرندگان خاص شبه قاره هند حضور دارند.
پوشش گیاهی: منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار به لحاظ تنوع گیاهی، از دامنه تا قله کوه دارای انواع درختان گرم‌سیری، استپ کوهپایه‌ای و گونه‌های گیاهی نواحی سردسیر است. از جمله این درختان می‌توان بنه و بادام را نام برد. این منطقه دارای دره‌هایی است که عمدتا پوشیده شده از انواع گوناگون درختان و درختچه‌‌ها هستند. رشد گیاهانی همچون آکاسیا، کندر، کهور و استبرق در دشت‌های این منطقه قابل مشاهده است.
بهترین زمان برای سفر به منطقه حفاظت شده باهوکلات چابهار
آب‌وهوای منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار در تابستان‌ها به شدت گرم است. ولی در فصل بهار و پاییز آب‌وهوای معتدلی دارد. بر همین اساس بهترین زمان جهت سفر به گاندو فصل بهار و پاییز است. همچنین این منطقه دارای اقامتگاه‌های بوم‌گردی بسیاری است که نزدیک‌ترین آنها به منطقه حفاظت شده گاندو اقامتگاه بوم‌گردی شجره در روستای باهوکلات است. اقامتگاه شجره در فاصله ۱۰۰ کیلومتری شهر چابهار بنا شده است و امکانات لازم جهت پذیرایی از ۵۵ گردشگر را مهیا ساخته است.
مناطق دیدنی اطراف منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار
رودخانه سرباز: رودخانه سرباز با دره‌ای سرسبز با عنوان بزرگ‌ترین رودخانه پرآب سیستان و بلوچستان شناخته می‌شود و سالانه پذیرای جمع کثیری از گردشگران است.
رودخانه کاجو: این رودخانه از جمله شعب اصلی رودخانه باهوکلات در بلوچستان محسوب می‌شود. در حاشیه این رودخانه آثار ماقبل تاریخ عظیمی همچون تپه دمبیگان وجود دارد.
خلیج گواتر: این خلیج در انتهای جنوب شرقی منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار واقع گردیده است. از جمله ۲۲ تالاب بین المللی ایران می‌توان به خلیج گواتر و خور باهو اشاره داشت که در سال ۱۳۸۷ در لیست تالاب‌های بین‌المللی قرار گرفتند.
روستای باهوکلات
روستای باهوکلات یا گاندو در ۱۰۱ کیلومتری شمال شرق چابهار و در یک منطقه تحت حفاظت با همین نام واقع شده است. این روستا از طبیعتی بکر و زیبا برخوردار بوده و در نزدیکی رودخانه باهوکلات و بر یک تپه که در ارتفاع ۴۰ متری از سطح دریا است، قرار دارد.
معماری متمرکز بر این روستا در دو بخش سنتی و جدید است و اغلب خانه‌ها به شکل ویلایی ساخته شده‌اند. ساکنین این روستا برای مراسم مذهبی خود اهمیت بسیاری قائل هستند و اغلب در این مراسم با لباس محلی حاضر می‌شوند.
از جمله جاذبه‌های گردشگری باهوکلات می‌توان مزارع موز را نام برد که جذابیت خاصی برای گردشگران دارند. این روستا علاوه بر اینکه زیستگاه بعضی از پرندگان شبه‌قاره هند محسوب می‌شود، حیواناتی مثل ماهی گل‌خوار، راسو، هوبره و دراج، سنجاب و لاکپشت‌های سبز دریایی را نیز در خود جای داده است. تمساح گاندو که یکی از گنجینه‌های ارزشمند منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار محسوب می‌شود، در آب‌گیرهایی که در مسیر رودخانه باهوکلات واقع شده است، زندگی می‌کند.
تمساح گاندو
تمساح پوزه کوتاه ایرانی یا گاندو گونه منحصر به کشورهای ایران، پاکستان، هندوستان، نپال و بنگلادش بوده و تنها زیستگاه آن در کشور منطقه حفاظت شده گاندو است. نکته جالبی که بیان آن خالی از لطف نیست این است که در مواقع خشکی گاندو تا چند متر زیر آب‌گیر را حفر کرده و در آن زندگی می‌کند.
گاندو بین ۶۶ تا ۶۸ دندان دارد و دارای پاهای کوتاهی است. فصل جفت‌گیری این حیوان در اسفند ماه است که در اردیبهشت نزدیک به ۳۰ تخم می‌گذارد و در خرداد و تیر زمان بیرون آمدن نوزادان از تخم است. این تمساح فوق‌العاده خطرناک است و نزدیک شدن به آن عواقب غیرقابل جبران و حتی مرگ را درپی خواهد داشت.
ولی مردم روستای منطقه حفاظت شده باهوکلات (گاندو) چابهار آن را خطرناک ندانسته و بر این باورند که این حیوان موجب برکت و افزایش روزی می‌شود. همچنین آنها گاندو را مقدس می‌دانند و آسیبی به آنها وارد نمی‌کنند. بزرگ‌ترین خطر برای گاندوها را می‌توان خشک‌سالی و عدم وجود غذای کافی دانست. استان سیستان و بلوچستان به طور تقریبی هر ۳۰ سال یک مرتبه دوره خشک‌سالی را تجربه می‌کند. با بروز این خشک‌سالی‌های مداوم بیم آن می‌رود که نسل گاندوها منقرض گردد.
