موزه تاریخ چای ایران که نام دیگر آن آرامگاه کاشف السلطنه است، به عنوان تنها موزه چای کشور شناخته می‌شود. این موزه همچنین یکی از جاذبه‌های گردشگری و اماکن تفریحی و دیدنی کشور به شمار می‌رود که در شهرستان زیبا و سرسبز لاهیجان واقع در استان گیلان قرار دارد. اگر قصد دارید برای بازدید از این موزه و آرامگاه کاشف السلطنه به استان گیلان سفر کنید ما در این مقاله از مجله گردشگری هم اقلیم اطلاعاتی مفید درباره آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران در اختیار شما قرار می‌دهیم. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
تاریخچه ورود چای به ایران
لاهیجان شهری است که به تنهایی بیشتر از ۸۰ درصد چای کشور را تأمین می‌کند. به همین دلیل این شهر از مهم‌ترین مراکز تولید چای کشور است و همواره نام این شهر با چای همراه است. قدمت تولید، کشت و استفاده از چای در این شهر به بیش از ۵ هزار سال قبل باز می‌گردد. به طور کلی ایرانیان در زمان قدیم چای را ابتدا به عنوان یک داروی درمانی می‌شناختند و حدوداً تا قرن ۱۱ و ۱۲ (دوره صفویان تا قاجار) نام چای در کتاب‌های پزشکی و داروشناسی وجود داشت.
البته همچنان چای را به عنوان یک گیاه دارویی می‌شناسند چرا که خواص آن بی‌شمار است. در ابتدا چای از جاده ابریشم توسط چینی‌ها جابه‌جا می‌شد اما به تدریج کشت و تولید چای در کشور هندوستان نیز رونق یافت و از طریق مسیرهای بازرگانی جنوبی وارد کشور ایران شد. مصرف چای نخست فقط برای اشراف‌زادگان مقدور بود و به جهت این که مصرف چای برای همه قشرهای کشور امکان‌پذیر شود سختی‌ها و محدودیت‌های زیادی کشیده شد تا زمانی که سرانجام حاج محمد میرزا قوانلو ملقب به کاشفالسلطنه به امر مظفرالدین شاه در این راه گام برداشت.
بازدید از آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران
موزه چای ایران یکی از موزه‌های خاص و با ارزش استان گیلان و تنها موزه چای کشور ایران است که آرامگاه پدر چای ایران کاشف السلطنه در آن قرار دارد. این موزه اطلاعات و روایت‌هایی مهمی از زمان ورود چای به ایران را برای ما بازگو می‌کند. این موزه از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است که هرکدام از آن‌ها از چگونگی و نحوه ورود چای و همچنین پیشرفت و توسعه صنعت آن در کشورمان را با کمک کلکسیونی ارزشمندی از تصاویر، اسناد، مدارک و اشیاء قدیمی که در آن قرار دارد، به سادگی برای بازدیدکنندگان بازگو می‌کند.
کاشف السلطنه چه کسی است؟
آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران مقبره بنیان‌‌گذار صنعت چای واقع در شهر لاهیجان بنا شده است. حاج محمود میرزا قوانلو ملقب به کاشفالسلطنه و همچنین معروف به چای‌کار، فردی اصلاحگر، دیپلمات، نویسنده و مشروطه‌‌خواه در دوره قاجار در سال 1275 بود. وی به‌‌عنوان یک سفیر از سمت ایران به کشور هند سفر کرده بود و در حین انجام مأموریت سیاسی خود در این کشور، نحوه کشت چای را از مردمان هند آموخت؛ بنابراین در زمان بازگشت به ایران مقداری از بذر چای را از کشور هند به همراه خود به ایران آورد. این اتفاق باعث شد تا کشت چای در ایران رواج پیدا کند. کاشف‌‌السطنه حاج محمود در سال ۱۳۰۷ در مکانی به نام کتل ملو استان فارس از دنیا رفت.
در ابتدا بنا به خواسته خود حاج محمود مزاری که از مرمر سیاه و بدون سقف و حفاظ بود و در روی یک تپه چای که خودش در سال ۱۳۰۷ خریداری کرده بود به خاک سپرده شد. اما کمی بعد تصمیم گرفته شد تا دو درصد از درآمد چای را به ساخت یک آرامگاه و مقبره در خور شأن وی ساخته شود. در سال 1335 بنای فعلی مقبره که به سبک معماری غربی ساخته شده و به همت انجمن آثار ملی به شکل کنونی با اسکلتی از بتون و همچنین نمای سنگ تیشه‌‌ای به رنگ طوسی با زیربنای 512 مترمربع درآمد. سپس در سال 1371 کل مجموعه به سازمان میراث فرهنگی کشور واگذار شد و سالن بزرگی که در کنار مقبره بود به موزه چای ایران تبدیل شد. کار ساخت آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران در سال 1375 پایان یافت.
آرامگاه کاشف السلطنه
همان‌طور که گفته شد کاشفالسلطنه پیش از مرگ خود وصیت کرده بود که پس از مرگ او را بر سر تپه چای دفن کنند. پس از مرگ وی وصیت او انجام شد و پس از اینکه در یک حادثه‌ای تلخ و غم‌انگیز از دنیا رفت بدن بی‌جان او را به لاهیجان منتقل کردند و در تپه‌ای از چای که در زمان حیات خود خریده بود دفن شد. پس از گذشت چندین سال آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران نیز بنا شد و به پاس زحمات بی‌دریغ کاشفالسلطنه در آموزش نحوه کشت چای به او لقب پدر چای ایران را دادند.
موزه تاریخ چای ایران
به طور کلی موزه تاریخ چای ایران واقع در شهرستان لاهیجان یکی از بهترین مکان‌ها جهت آشنایی با تاریخ صنعت چای و کسب اطلاعات در این زمینه است و همین نکته به تنهایی یک دلیل. خوب برای سفر به این شهر در استان گیلان است. آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران که حدود ۵۰۰ متر مساحت دارد دارای یک سالن اصلی است که از دو طبقه تشکیل شده است. طبقه همکف شامل نمایشگاه ابزار و وسایل آماده کردن و سرو چای است و طبقه دوم که لوازم موجود در آن به چای ارتباطی ندارد و بیشتر به نمایش ظروف تاریخی دوره اشکانیان و سلجوقیان پرداخته شده است. موزه تاریخ چای ایران در شهرستان لاهیجان تنها موزه‌‌ی تخصصی در زمینه چای در کشور است که نحوه ورود صنعت چای ایران را به کشور تا وضعیت فعلی‌اش به مخاطبان معرفی بازگو می‌کند.
این موزه دارای سه بخش مختلف از جمله آرامگاه با برجی چهار کنج و مرتفع، فضای داخلی آرامگاه، کف و دیواره‌‌های جانبی آرامگاه است. این آرامگاه به‌‌صورت مدور و به همراه هشت ستون ساخته شده است که هر یک از این ستون‌ها حدود ۱۵ متر ارتفاع دارد و امتداد آن تا سقف می‌رسد. در موزه آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران جمعاً 532 قلم لوازم تاریخی ثبت شده است از جمله اسناد و مدارک کاشفالسلطنه و همچنین لوازم مربوط به چای از جمله انواع قوری‌های چینی، مسی و سنگی، انواع سماورهای ذغالی، قهوه‌خوری‌ها، عهدنامه ناصرالدین شاه و انواع گیره‌های استکان چای دوران قاجار، سینی‌های سنتی، پایه فنجان و … به نمایش در آمده‌اند.
کلکسیون آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران شامل چه اشیایی است؟
همان‌طور که گفته شد در طبقه همکف موزه چای ایران شام اشیا و وسایل ارزشمند قدیمی مورد استفاده در دم کردن و مصرف چای به نمایش گذاشته شده است. از سماورهای قدیمی روسی گرفته تا منقل و ظروف آنتیک چای خوری، این قسمت از موزه مانند یک کتاب تاریخی است که به نمایش نحوه ورود چای به ایران و تثبیت صنعت چای را پرداخته است. همچنین در این آرامگاه دست نوشته‌ها و اسناد و مدارک کاشف السلطنه قرار دارد که اطلاعات بسیار مهمی را در مورد صنعت چای ایران در خود دارند. اما در طبقه دوم این موزه تاریخی ایران انواع کاسه‌های مسی، ظروف سفالی، چراغ‌های پیه‌سوز، ابزار ساخته شده از چوب مردم این خطه از کشورمان به نمایش درآمده است.
هزینه بازدید از موزه چای ایران
آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران مکان وسیعی نیست و جهت بازدید از این موزه و آرامگاه مرحوم کاشف السلطنه تنها یک الی دو ساعت زمان می‌برد. البته ناگفته نماند که مانند سایر موزه‌ها، بازدید از موزه چای نیز رایگان نیست و برای وارد شدن به آن باید مبلغ ناچیزی را بپردازید. اما این موزه به قدری جذاب است که این هزینه به معنای واقعی در مقابل زیبایی‌های آرامگاه و موزه چای ایران ناچیز است.
کدام فصل جهت بازدید از موزه تاریخ چای ایران مناسب‌تر است؟
آرامگاه کاشف السلطنه کاملاً به سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی مجهز است و شما عزیزان در هر فصلی از سال که بخواهید می‌توانید از این موزه زیبا بازدید کنید. اما اگر تمایل دارید علاوه بر موزه از جاذبه‌های توریستی شهر لاهیجان دیدن کنید توصیه می‌کنیم که فصل بهار را برای سفر به لاهیجان و بازدید از مکان‌های دیدنی آن انتخاب کنید.
چگونه به آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران برویم؟
موزه تاریخ چای ایران در شهرستان لاهیجان و در میان تپه سرسبزی که از گیاهان متنوع پوشیده شده است قرار دارد. برای بازدید از این مکان در ابتدا باید به شهر لاهیجان بروید و سپس به میدان دکتر حشمت لاهیجان راهی شوید. پس از گذشتن از میدان در انتهای خیابان کاشف شرقی این موزه را خواهید یافت.
در نزدیکی موزه تاریخ چای ایران از چه مکان‌های دیدنی دیگری می‌توان بازدید کرد؟
- پارک میر صفا: ۶۵۰ متر
- شیطان کوه: ۱ کیلومتر
- بام سبز لاهیجان و شهربازی: ۱.۱ کیلومتر
- تله کابین لاهیجان: ۱.۱ کیلومتر
- استخر لاهیجان: ۱.۷ کیلومتر
لیست هتل‌های نزدیک موزه تاریخ چای ایران برای اقامت وجود دارد؟
- مهمان‌سرای دانشگاه آزاد لاهیجان: ۶۵۰ متر
- هتل تعطیلات: ۷۵۰ متر
- هتل جهانگردی: ۲ کیلومتر
- هتل ابریشمی: ۲.۵ کیلومتر
لیست رستوران‌ها و غذاخوری‌های نزدیک به آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران
- رستوران محلی نیم روی: ۲۴۰ متر
- کافه و رستوران سنتی عمو جعفر: ۲۶۰ متر
- رستوران فصل بهار: ۲۶۰ متر
- دکتر برگر: ۳۵۰ متر
کلام آخر
آرامگاه کاشف السلطنه و موزه چای ایران به عنوان تنها موزه چای در کشور شناخته می‌شود. این مکان در سال 1372 به عنوان یک موزه در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسید. در این موزه علاوه بر نمایشگاه لوازم قدیمی، اطلاعات مفیدی در زمینه نحوه ورود چای به ایران روایت شده است. در این آرامگاه به یادبود فردی به نام حاج محمود ملقب به کاشف السلطنه ساخته شده است. حاج محمود معروف به پدر چای ایران نخستین کسی بود که در سفر به هند نحوه کشت چای را آموخت و آن را در ایران رواج داد.