در این روزها گردشگری طبیعی یکی از پر طرف‌دارترین سفرها است. همچنین هرسال افراد زیادی به این محیط‌ها سفر می‌کنند. گردشگران در سفر به طبیعت از جاذبه‌های طبیعی زیبایی بازدید می‌کنند. یکی از این جاذبه‌های طبیعی، تالاب‌ها به شمار می‌روند. جالب است بدانید که در ایران تالاب‌های زیادی وجود دارند. یکی از این تالاب‌های زیبا در استان همدان و شهرستان ملایر قرار دارد. این تالاب به تالاب آق گل معروف است. با هم اقلیم همراه باشید تا درباره این تالاب شگفت‌انگیز اطلاعات لازم را کسب نمایید.
معرفی تالاب آق گل همدان
یکی از استان‌های غربی ایران، استان همدان است. همدان دارای پیشینه تاریخی عمیق و غنی‌ای است. لازم به ذکر است که در استان همدان، شهرستان‌های بسیاری قرار دارند. یکی از این شهرستان‌ها ملایر است. ملایر شهری تاریخی در غرب ایران به شمار می‌رود. جالب است بدانید که ملایر ترکیب دو واژه «مال» و «آگر» است. این ترکیب به معنی سرزمین آتش است. اگر به این شهرستان سفر کنید انواع مختلفی از جاذبه‌های گردشگری را خواهید دید. یکی از جاذبه‌های گردشگری همدان تالاب آق گل است.
موقعیت جغرافیایی تالاب آق گل
این تالاب در یک کیلومتری جنوب شرقی شهر اسلامشهر آق گل و ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهر ملایر قرار دارد. از طرفی هم در مرز استان‌های مرکزی و همدان است. این تالاب آنچنان ارزشمند است که در لیست آثار ملی ایران قرار دارد. همچنین از مناطق شکار ممنوع ایران به شمار می‌رود. به‌خاطر طبیعت بی‌نظیر این محوطه، هرسال افراد زیادی برای گردش و تفریح به این مکان می‌آیند. لازم است بدانید که 65 درصد از مساحت تالاب آق گل در استان همدان و 35 درصد در استان مرکزی قرار دارد. نکته دیگر این است که مالکیت تالاب با استان همدان است.
معنی تالاب
تالاب از نظر لغوى از دوکلمه تال و آب تشکیل شده است. همچنین به معناى اراضى خیس است. ضمناً اصل لغت هندى و به معنای آبگیر است. تالاب دریاچه‌اى کم‌عمق است که به‌ویژه در یک شنزار یا در میان شن‌های ساحلى قرار دارد. تالاب، محیطى است که آب دلیل اصلى تشکیل‌دهنده محیط‌زیست جانورى و گیاهى آن است.
این پدیده‌های طبیعی اغلب زمانى به وجود می‌آیند که پهنه آب در سطح زمین یا در نزدیکى سطح زمین باشد. همه تالاب‌ها از تعداد بسیاری اجزاى فیزیکى، بیولوژیکى یا شیمیایى به وجود آمده‌اند. اجزای تشکیل‌دهنده این تالاب‌ها، آب‌وخاک، گیاهان و مواد غذایى هستند. این مواد همه با یکدیگر یک سیستم یکپارچه تالاب را تشکیل می‌دهند. فرایندهاى بین مواد تالاب، باعث می‌شوند که کارکردهاى این تالاب‌ها به‌خوبی صورت گیرند.
ساختار و بخش‌های مختلف تالاب
در فصولی که آب زیاد است این تالاب ۶۰۰ هکتار وسعت دارد. از طرف دیگر، با درنظرگرفتن اطراف آن وسعت کلی تالاب، ۳ هزار هکتار می‌شود. همچنین ارتفاع آن از سطح دریا یک هزار و ۶۴۵ متر و دارای عمق متوسط یک تا ۹۰ سانتی‌متر است. لازم به ذکر است که آب این تالاب از حوضه آبریز رودخانه قره چای واقع جنوب دشت کمیجان منشأ می‌گیرد.
دررابطه‌با فصول آبگیری تالاب باید بگوییم که این برهه از اواخر آذرماه آغاز و تا اواسط خردادماه هرسال پایان می‌پذیرد. در ضمن این زمان با میزان بارندگی سالیانه ارتباط مستقیمی دارد. جالب است بدانید که آب آن از نزولات آسمانی، ذوب برف ارتفاعات اطراف، نهرهای فصلی و چشمه‌های حاشیه‌ای و طغیان رودخانه قره چای تأمین می‌شود. این تالاب از جمله تالاب‌های فصلی استان همدان است.
این تالاب در بعضی از ماه‌های سال از جمله آذرماه و تا خرداد دارای آب است. همچنین در بعضی از سال‌ها حتی تا تیرماه نیز آب فراوانی دارد. این مکان زیبا مانند انواع مختلف تالاب‌ها محل زندگی جانداران متفاوت و شگفت‌انگیزی است. پرطرف‌دارترین جانداران آن شامل فلامینگو، قو، غاز خاکستری، تنجه، اردک مرمری، اردک سرسبز، مرغ سقا، لک‌لک و حواصیل می‌شوند. یادتان باشد که این تالاب عمری به‌اندازه چهل هزار سال دارد.
بازدید از تالاب آق گل همدان
برای بازدید از این تالاب لازم نیست هزینه‌ای پرداخت کنید یا بلیتی خریداری نمایید. اما به این موضوع توجه کنید که بهترین زمان برای گشت‌وگذار در اطراف آن فصل بهار است. دلیل انتخاب این فصل هم هوا مناسب آن است و هم اینکه تالاب دارای آب است. پس به شما پیشنهاد می‌کنیم تا در این فصل از منظره زیبایی که پیشروی شما است نهایت لذت را ببرید.
بهترین مسیر دسترسی به تالاب آق گل همدان
برای رفتن به تالاب آق گل، اول‌ازهمه باید به همدان بروید. خبر خوب این است که همدان به تهران نزدیک است. پس شما فقط با طی‌کردن ۳۲۰ کیلومتر، به این شهر می‌رسید.
لازم به ذکر است که دوراه جهت رسیدن به تالاب آق گل از تهران وجود دارد که عبارت‌اند از:
- از مسیر اتوبان کرج – قزوین
- از مسیر آزادراه تهران – ساوه
یادتان باشد که مسیر دوم در اغلب روزها خلوت و نزدیک‌تر از سایر راه‌ها است. لازم است از تهران به‌طرف اتوبان ساوه حرکت کنید. در نهایت بقیه مسیر خود را در آزادراه ساوه – همدان پیش بگیرید. سپس هنگامی که به همدان رسیدید، سر ماشین را به جاده همدان – ملایر کج کنید. هنگامی که زمان‌آباد، جوکار و حاجی‌آباد را رد کردید و به ملایر رسیدید؛ به تابلوهای راهنمایی دقت کنید تا جاده ملایر – اسلامشهر آق گل را پیدا کنید.
به این نکته توجه نمایید که مسیر را تا جایی جلو بروید که به فرعی تونل برسید. شما باید همین جاده را به مدت چند دقیقه جلو بروید و در آخر هم به سمت راستتان و جاده تالاب بپیچید. خبر خوبی که برای مسافران عزیز وجود دارد این است که شما هم با ماشین شخصی، هم اتوبوس، هم هواپیما و قطار می‌توانید به همدان سفر کنید. البته ما به شما پیشنهاد می‌کنیم که با ماشین شخصی سفر کنید.
تاریخچه و پیدایش تالاب آق گل
از شواهد و مدارک پیداست که تولد آق گل به ۴۰ هزار سال پیش باز می‌گردد. همان زمانی که انسان‌های اولیه تازه شروع به ساختن ابزارآلات از سنگ و استخوان و شاخ حیوانات کرده بودند. همچنین بر اساس مطالعاتی که زمین‌شناس‌ها، بر روی خاک و ویژگی‌های زمین‌شناختی آق گل انجام داده‌اند، اعلام کردند که این تالاب ۴۰ هزار سال پیش و هم‌زمان با آخرین عصر یخ‌بندان تشکیل شده است.
ویژگی‌های تالاب آق گل
لازم است بدانید که این تالاب در دسته تالاب‌های آب شیرین قرار دارد. همچنین این پدیده طبیعی زیبا در ارتفاع ۱۶۴۵ متری از سطح دریا قرار دارد و تالابی فصلی به‌حساب می‌آید. همان‌طور که ذکر کردیم پیشینه تالاب آق گل مطابق با آزمایش‌های زمین‌شناسی ۴۰ هزار سال است. محل قرارگیری این تالاب در حوزه آبریز رودخانه قره چای است. منبع اصلی آب تالاب هم از بارش‌های فصلی، ذوب برف‌ها، نهرهای فصلی، چشمه‌ها و طغیان رودخانه قره چای است.
از زیبایی‌های دیگر این تالاب گونه‌های مختلف پرنده در این زیستگاه است. لازم به ذکر است که حدود ۴۶ گونه پرنده در این تالاب زندگی می‌کنند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- کشیم کوچک
- باکلان بزرگ و کوچک
- اگرت
- فلامینگو
- بوتیمار
- حواصیل زرد
- خوتکا
- آبچلیک پا سرخ
- چوب پا
- چنگر نوک سرخ
- کاکایی سرسیاه
- زرده پره تالابی
- پرستو دریایی
- اردک بلوطی
همان‌طور که ذکر کردیم تنوع اکولوژیک در این منطقه بالا است. به همین دلیل برای حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری اطراف تالاب، این منطقه، در گروه مناطقی قرار دارد که در آن شکار ممنوع است. همچنین فصل پرآبی تالاب با کوچ پرندگان هم‌زمان است. در اواخر فصل زمستان و اوایل فصل بهار و پوشش گیاهی مناسب است. به همین دلیل این محوطه مسیر مهاجرت انواع گوناگونی از پرندگان آبزی و کنار آبزی است که از مناطق سردسیر شمال روسیه، قفقاز و شبه‌جزیره اسکاندیناوی، به‌سوی مقاصد گرم‌تر مهاجرت می‌کنند.
آبوهوای تالاب آق گل
دررابطه‌با آبوهوای این تالاب باید بگوییم که همدان شهری سردسیر، با آبوهوای کوهستانی است. همچنین در بهار و تابستان دارای هوای خنک و معتدل و در پاییز و زمستان دارای آبوهوای سرد است. باید بدانید که در این منطقه بارش باران از ابتدای آبان شروع می‌شود و تا ماه اردیبهشت هم ادامه می‌یابد. پس در طول این مدت تالاب آبگیری می‌شود و شرایط خوبی حاصل می‌شود. از اواخر خرداد به‌مرورزمان از حجم آب تالاب کم می‌شود. به صورتی که در تابستان، هیچ اثری از آب در تالاب باقی نمی‌ماند.
پوشش گیاهی و جانوری اطراف تالاب آق گل همدان
مانند سایر تالاب‌ها، گونه‌های گیاهان و جانوران این منطقه هم خاص است. آنچنان خاص که شاید تا حالا حتی اسم خیلی از آن‌ها را نشنیده باشید. گیاهانی که داخل تالاب رشد می‌کنند شامل چمن‌شور، سازوی دریایی و جگن می‌شوند. همچنین اگر در فصل مناسبی برای بازدید از تالاب بروید و شانس یار شما باشد، انواع و اقسام حیوانات، از خزندگان و پرندگان تا پستانداران را در سرتاسر تالاب خواهید دید.
حیواناتی مانند قورباغه، وزغ، بزمجه، مار آبی، آگامای پولک درشت، گرگ، کفتار، قوچ و میش از حیواناتی هستند که در این محدوده زندگی می‌کنند. پرندگان مهاجر در فصل کوچ با پرندگان بومی همراه می‌شوند تا تابستان را در تالاب دنج و خنک آق گل سپری کنند.
جاهای تفریحی و دیدنی نزدیک به تالاب آق گل
شما در ملایر می‌توانید موزه‌ها، بازارها و قلعه‌های تاریخی و دیدنی‌های طبیعی مختلفی را ببینید. برخی از مکان‌های تفریحی دیدنی نزدیک تالاب آق گل عبارت‌اند از:
تپه و آتشکده نوشیجان
آثار تاریخی بسیاری در ملایر وجود دارد. به طوری که خاک ملایر بوی تاریخ می‌دهد. لازم به ذکر است که نوشیجان یکی از قدیمی‌ترین روستاهای ملایر است. در این روستا دو اثر تاریخی ارزشمند قرار دارد. از جمله تپه و آتشکده‌ای که قدمتشان به دوره حکومت مادها، یعنی ۲۷۰۰ سال قبل باز می‌گردد.
تپه باستانی نوشیجان دارای ۳۷ متر ارتفاع است. نوشیجان یک تپه معمولی نیست. در این تپه میراث تاریخی مهمی از دوره حکومت مادها، هخامنشیان و اشکانیان قرار دارد. به‌عنوان‌مثال ظروف سفالی و سکه‌های نقره، آثاری هستند که در این تپه قرار دارند. در دل این تپه یک بنای خشتی سه طبقه هم قرار دارد. هر طبقه از این بنای خشتی نشان‌دهنده یک دوره تاریخی است.
این تپه، دارای آتشکده یا ارگ نوشیجان است. جالب است بدانید که این آتشکده محل عبادت مادها بوده است. همچنین دژ مستحکمی در برابر حملات دشمن بوده است. اگر به تاریخ و معماری ایران باستان علاقه دارید؛ ما به شما پیشنهاد می‌کنیم که حتماً به این آتشکده سری بزنید.
قلعه پری
اگر کریم‌خان زند در روستای پری (پیروز) متولد نمی‌شد؛ هیچ نام و نشانی از قلعه پری هم نمانده بود. پری نام روستایی است خوش‌آب‌وهوا و باصفا که در نزدیک ملایر قرار دارد. درست در وسط این روستا یک قلعه قدیمی خشت و گلی وجود دارد. بر اساس مدارک موجود، این قلعه محل زندگی و تولد خاندان زند بوده است. در قلعه پری زیورآلات و سکه و ظروف سفالی بسیاری هم وجود دارد. همچنین تعدادی قبر هم وجود دارد که مربوط به مادر و سایر اعضای خانواده کریم‌خان زند است. اگر از این روستا بازدید کنید با یک تیر دو نشان زده‌اید. به این دلیل که هم روستاگردی و قدم‌زدن در تاکستان‌ها و هوای صاف روستا را تجربه کردید و هم گردش در قلعه‌ای که رنگ و بوی هزار سال پیش را دارد.
اقامت در تالاب آق گل همدان
بازدید از سراسر تالاب، احتیاج به زمان زیادی ندارد. همچنین یک صبح تا ظهر برای گشت‌وگذار در تالاب کافی است. اما اگر شیفته این مکان شدید و دلتان خواست زمان بیشتری را با خودتان خلوت کنید؛ گزینه‌های مختلفی برای اقامت در آق گل وجود دارد. یکی از این گزینه‌ها کمپ زدن است. کمپ زدن در این‌جور سفرها، تجربه جالبی است. اما به دلیل اینکه این منطقه جزو مناطق حفاظت شده است؛ محیط‌بانی منطقه اجازه شب ماندن و کمپ زدن در حوالی تالاب را به شما نخواهد داد.
توصیه‌هایی برای سفر به تالاب آق گل
پرنده‌نگری با دوربین‌های شکاری و مخصوص یکی از تفریحات لذت‌بخش گردشگران است. همان‌طور که می‌دانید؛ تالاب همدان زیستگاه پرنده‌ها است. پس اگر دوربین و تجهیزات پرنده‌نگری دارید؛ در این سفر حتماً به همراه داشته باشید. یادتان باشد که بدون تجهیزات هم می‌توانید مکان مناسبی را انتخاب کنید و از آنجا پرندگان را تماشا کنید. برای دیدن جلوه‌های بیشتر، داشتن یک سری از تجهیزات لازم است که عبارت‌اند از:
- دوربین چشمی
- دوربین عکاسی
- کلاه و عینک آفتابی
- لباس همرنگ محیط
حتماً یادتان باشد که یک‌دست لباس اضافه و یک جفت چکمه پلاستیکی هم در کوله خود بگذارید. به این دلیل که در گل‌ولای تالاب کفش و لباس‌هایتان کثیف نشوند. نکته آخری که به شما می‌گوییم این است که حواستان به زیست‌بوم و پرندگان تالاب باشد. شما نباید خیلی به آن‌ها نزدیک شوید؛ در غیر این صورت آرامش خانه و کاشانه آن‌ها را به هم خواهید زد.
- آشنایی با سوغات و صنایع دستی همدان | Hamedan
- معرفی دیدنی های تویسرکان ، همدان | Tuyserkan
- جاذبه های دیدنی کبودرآهنگ ، همدان | Kabudrahang
کلام آخر
ما در این مقاله مطالبی را درباره تالاب آق گل همدان و گونه‌های جانوری و گیاهی آن برای شما شرح دادیم. اگر به دنبال مکانی آرام و خوش‌آب‌وهوا هستید؛ ما به شما تالاب آق گل همدان را پیشنهاد می‌کنیم.