مسجد سلطان احمد یکی از شاهکارهای معماری ترکیه و جز زیباترین مساجد جهان است. اگر شما به شهر زیبای استانبول سفر می‌کنید پیشنهاد ما این است که حتما از این مکان جذاب بازدید کنید. اما قبل از بازدید حتما مقاله زیر از تحریریه هم اقلیم را بخوانید تا اطلاعات کافی درباره آن را کسب کنید.
فهرست محتوا
نکاتی که باید در رابطه با مسجد احمد سلطان بدانید!
مسجد سلطان احمد در استانبول، یکی از معروف‌ترین و تاریخی‌ترین مکان‌های دیدنی استانبول است. این مسجد زیبا به دستور سلطان احمد برای عبادت مسلمانان در میدان معروف کنونی یعنی میدان تکسیم ساخته شد.
ساخت مسجد سلطان احمد (معروف به مسجد آبی)، در سال ۱۶۰۹ به دستور سلطان احمد شروع شد و مدت ۷ سال به طول انجامید. طراحی این مسجد معروف را شخصی به نام آقا محمد بر عهده داشت. جالب است بدانید سلطان احمد درست یک سال پس از اتمام ساخت این مسجد در سن ۲۷ سالگی در گذشت. مقبره سلطان احمد و همسرش به همراه سه فرزند در حیاط بیرون مسجد قرار دارد. مسجد سلطان احمد تنها مسجدی برای عبادت مسلمانان نبود بلکه مجموعه‌ای از فضاهایی مانند مدرسه، بیمارستان، بازار، عمارت‌های مختلف و مقبره سازنده آن را در برداشت که متأسفانه بیشتر این مناطق و مجموعه‌ها در قرن ۱۹ ام تخریب شدند و از بین رفتند.
مهمترین و شاخص‌ترین ویژگی مسجد سلطان احمد، دارا بودن شش مناره زیبای آن است. بعضی از محلیان می‌گویند در آن زمان سلطان احمد به سازنده مسجد دستور ساخت مناره‌های طلایی (altin) را داده بود. اما به دلیل شباهت این کلمه به عدد شش (alti) در زبان ترکی، به‌اشتباه آقا محمد اقدام به ساخت شش مناره برای این مسجد کرد. نکته جالب اینجاست که فقط مسجدالحرام در مکه که مقدس‌ترین مسجد مسلمانان است دارای شش مناره بود. پس از اینکه سلطان احمد متوجه این اشتباه بزرگ شد، به معمار مسجد دستور داد و او را به مکه فرستاد تا یک مناره دیگر برای مسجدالحرام بسازد!
ویژگی خاص دیگر این مسجد نمای پلکانی و آبشاری شکل گنبد این مسجد هست که با نورپردازی خاص بسیار جلوه زیبایی در شب دارد. علت نام‌گذاری این مسجد به مسجد آبی، به دلیل کاشی‌کاری‌های آبی‌رنگ داخل مسجد است که در نوع خود زیبایی و جلوه خاصی دارد. داخل مسجد با بیست هزار کاشی آبی از نمونه عالی طراحی ایزنیک در قرن شانزدهم تزئین شده است که بر روی آن‌ها طرح‌های زیبایی از طبیعت و گل و الگوهای خاص انتزاعی مشاهده می‌شود. پنجره‌های زیاد این مسجد از دیگر ویژگی‌های بارز این سازه است. ۲۶۰ پنجره زیبا که تا قرن ۱۷ با شیشه‌های بسیار مرغوب رنگی کامل شده بود که پس از آسیب دیدن آن‌ها در قرن ۱۷، این شیشه‌ها با مدل‌های معمولی جایگزین شد.
بازدید از مسجد احند سلطان (آبی)
برای بازدید از مسجد سلطان احمد نیاز به تهیه بلیط و پرداخت هزینه نیست. افراد غیرمسلمان می‌بایست از ورودی خاص وارد این مسجد شوند و تمام افراد هنگام بازدید باید مو و دستان خود را بپوشانند. استفاده از فلش دوربین ممنوع بوده و بازدیدکنندگان کفش‌های خود را هنگام ورود به مسجد درمی‌آورند. بازدید از این مسجد به دلیل فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی در هنگام نماز ظهر و شب و در روزهای مذهبی خاص که مراسم‌های مخصوصی برگزار می‌شود ممنوع است. بنابراین بهترین فرصت برای بازدید از این مسجد صبح و بعد از ظهر است.
شرحی مختصر بر زندگی محمد آقا صدفکار(معمار مسجد سلطان احمد)
صدفکار محمد آقا بیچاکچیو یا صدفقر محمتی اهل البستان (به ترکی امروزی: Sedefkâr Mehmet Ağa (تولد حدود ۱۵۴۰ – ۱۶۱۷ مرگ) به‌عنوان معمار عثمانی مسجد سلطان احمد (“مسجد آبی”) در استانبول ثبت شده است. او اصالتاً آلبانیایی بود.
او با آثار خود تأثیر بسزایی در معماری استانبول گذاشت. میدانی که مسجد سلطان احمد در آن قرار دارد به سلطان احمد معروف است. این مسجد را می‌توان نقطه اوج کار او دانست. محمد آقا که آخرین شاگرد معمار سینان بود. وی رسالت خود را نسبت به استاد خویش، با افزودن سبک معماری درخشان و رنگارنگ تکمیل کرد.
محمد در حدود سال ۱۵۴۰ به دنیا آمد. به گفته کافر افندی (زندگی‌نامه نویس)، گمان می‌رود که ریشه او از شهر الباسان در آلبانی کنونی باشد. او در سال ۱۵۶۳ به استانبول رفت (احتمالاً برای پیوستن به سپاه جانیچی). پس از شش سال به‌عنوان دانش‌آموز (acemioğlan) به تحصیل موسیقی پرداخت. در مدت بیست سال در خاتم‌کاری مروارید تخصص یافت و نام خانوادگی‌اش را صدف کار (کارگر مروارید) گذاشت. وی بعدها به معماری نیز روی آورد. او شاگرد معمار سینان، مشهورترین معمار ترکیه شد و در غیاب سینان، اولین دستیار او در مسئول دفتر وی شد.
در ژانویه ۱۵۸۶ او برای تکمیل مسجد مرادیه در مانیسا به‌عنوان معمار منصوب شد. ساخت‌وساز این مسجد توسط استادش سینان آغاز شد. صدف کار یک جعبه قرآن را به سلطان مورات سوم داد (احتمالاً به توصیه سینان) داد و به‌عنوان نگهبان دروازه (کاپیجی) منصوب شد. هنگامی‌که سنیان در سال ۱۵۸۸ درگذشت، محمد آقا دستیار اول او به‌عنوان جانشین وی منصوب نشد، اما وزیر اعظم وقت داوود آقا، استاد آبراه‌ها را به‌عنوان معمار سلطنتی منصوب کرد.
هنگامی‌که در سال ۱۵۹۱، محمد آقا یک جعبه تزیینی با تزئینات فراوان، به سلطان داد، او به مقام قاضی ارشد (محضر باشی) ارتقا یافت. در همان سال او به مقام ستوان فرماندار (mütesellin) دیاربکر و بازرس امور نائل شد. در سال‌های بعد، از عربستان، مصر و مقدونیه دیدن کرد. در سال ۱۵۹۷ توسط سلطان محمد سوم به‌عنوان استاد راه‌آب منصوب شد. همچنین به او مأموریت ساخت تختی از چوب گردو، منبت‌کاری شده با خراطین و پوسته لاک‌پشت، برای احمد اول داده شد که در کاخ توپکاپی قابل‌مشاهده است.
پس از اعدام داوود در سال ۱۵۹۹، دالگیچ احمد آقا جانشین وی به‌عنوان معمار سلطنتی شد. در سال ۱۶۰۶، سرانجام محمد آقا به‌عنوان معمار اصلی امپراتوری دربار عثمانی منصوب شد و جانشین دالگیچ احمد آقا، سازنده مقبره بزرگ محمد سوم در باغ ایاصوفیه شد.
از سال ۱۶۰۹ تا ۱۶۱۶ او به‌طور انحصاری در مسجد سلطان احمد که به دلیل رنگ کاشی‌کاری آن، مسجد آبی نامیده می‌شود، کار کرد. طراحی مسجد بر اساس ایاصوفیه (کلیسای حکمت مقدس)، شاهکار معماری بیزانسی که در قرن ششم ساخته شد و بر اساس سبک استادش معمار سینان، طراحی شد. طراحی مسجد کاملاً متقارن است. این مسجد با یک گنبد مرکزی بزرگ، توسط چهار نیمه گنبد مستحکم شده و توسط تعدادی اگزدر کوچکتر احاطه شده است.
محمد آقا کتابی در تئوری معماری داشت که توسط کافر افندی برای او نوشته شده بود. او در این کتاب روش کار و آموزش معماری آن دوره را توضیح داد. محمد آقا در سال ۱۶۱۷ تقریباً هم‌زمان با سلطانش درگذشت.
تاریخ مسجد
پس از صلح Zsitvatorok و شکست سخت در جنگ ۱۶۰۳-۱۶۱۸ با ایران، سلطان احمد اول تصمیم به ساخت یک مسجد بزرگ در استانبول برای احیای مجدد قدرت عثمانی گرفت. این اولین مسجد امپراتوری پس از گذشت بیش از چهل سال بود. درحالی‌که پیشینیان او هزینه مساجد خود را با غنائم جنگی خود پرداخته بودند، سلطان احمد اول مجبور شد وجوه خزانه‌داری را برای ساخت مسجد حذف کند، زیرا او پیروزی‌های قابل‌توجهی کسب نکرده بود و این امر باعث خشم علما و فقهای مسلمان شد.
این مسجد در محل کاخ امپراتورهای بیزانس، در مقابل کلیسای ایاسوفیا (در آن زمان، مسجد امپراتوری اولیه در استانبول) و هیپودروم است. مسجد مکانی با معنی نمادین است، زیرا این مسجد بر خط افق شهر تسلط دارد. بخش‌های بزرگی از ساحل جنوبی مسجد بر روی پایه‌ها و طاق‌های کاخ بزرگ قدیمی قرار دارد.
تکنیک‌ها و مصالح استفاده شده در مسجد
۱- پورفیری ۲-گرانیت قرمز ۳- سنگ برس ۴- سنگ پودینگ ۵- سنگ مرمر از مصالح استفاده شده در ساخت این مسجد است. دیوارهای ساختمان با سنگ قالب(نوعی سنگ که کاربرد زینتی دارد) ساخته شده است، زیرا این متریال سبک بوده و پردازش آن آسان است. سنگ قالب از طریق دریا به اهیرکاپی منتقل شد، سپس این مواد از آنجا با اسب به محل ساخت‌وساز منتقل شدند. بر اساس آرشیو عثمانی؛ سنگ مرمر سفید از جزیره مرمره، سنگ پورفیری قرمز (پورفیری) از آناتولی میهالیچ، سرب برای پوشش گنبدها از جلد اسکوپیه و سیدره (Üsküp ve Sidre Kapsa)و چوب بارت از ارگلی، ازمیت، کاراسو، اوسکودار، روملی (Ereğli، Izmit، Karasu، Üsküdar، (Rumeli و سامانلی برای ساخت مسجد آورده می‌شد. در ستون‌های مسجد از مصالح سنگ مرمر، گرانیت و پورفیری استفاده شده است. صحن مسجد دارای ۲۶ ستون است که با سنگ مرمر سفید، پورفیری و سنگ پودینگ ساخته شده است. این ۲۶ ستون دارای ۳۰ گنبد با کمربندهایی است که از چهار طرف احاطه شده است.در کتاب ساخت‌وساز، سنگ قرمز برای قالب، کمربند، منبر، پخ و سایر قسمت‌های ساختمانی استفاده می‌شد.
بخش‌های بالایی مسجد با نوارها و پیچ‌وتاب‌های هندسی قرمز و آبی روشن نقاشی شده است، اما بسیاری از این موارد طرح‌های اصیل نیستند. در عوض، رقص و خودنمایی بیش از ۲۰۰۰۰ کاشی ایزنیک که از بخش‌های میانی مسجد برمی‌خیزد و بازدیدکننده را با رنگ‌های درخشان آبی، سبز و فیروزه‌ای خود خیره می‌کند، به مسجد زیبایی محبوب خود را می‌بخشد. در پروژه مرمت ۲۰۱۴ همه کاشی‌ها برشمرده شد و تعداد واقعی ۲۳۰۰۰ قطعه کاشی در معبد شناسایی شد.
نقوش سنتی روی کاشی‌ها مانند درختان سرو، لاله‌ها، گل‌های رز و میوه‌ها، تصورات بهشتی پربرکت را تداعی می‌کنند. سلطان احمد این‌ها را به‌طور خاص برای ساختمان سفارش داد. استفاده از کاشی به‌عنوان تزئینات مجلل در فضای داخلی این مسجد، اولین مورد در معماری مساجد امپراتوری عثمانی بود. چشم‌نوازی کاشی‌ها با انعکاس نور طبیعی توسط بیش از ۲۰۰ پنجره که از گنبد مرکزی، بیشتر می‌شود. این پنجره‌ها در اصل حاوی شیشه‌های رنگی ونیزی بودند.
شرح مختصری از معماری مسجد
محوطه مسجد دارای سه دروازه در میدان سلطان احمد (هیپودروم سابق بیزانس) و سه دروازه در امتداد دیوار شمال شرقی است. دو دروازه جانبی میدان با آلاچیق‌هایی در بالای دروازه ساخته‌شده است. از میان سه دروازه به سمت شمال شرقی، شمالی‌ترین دروازه به مجموعه مدرسه-مقبره منتهی می‌شود، درحالی‌که دو دروازه باقی‌مانده به محوطه بزرگی باز می‌شوند که اولین دانشگاه عثمانی (دارالفنون) توسط معمار فوساتی در سال ۱۸۵۴ در آنجا ساخته شد که در سال ۱۸۷۶ توسط پارلمان عثمانی تصرف شد و بعداً وزارت عدلیه شد و درنهایت در آتش‌سوزی در سال ۱۹۳۳ ویران شد و اکنون آن مکان به‌عنوان یک پارک عمومی نگهداری می‌شود. دروازه سوم در این سمت در کنار مدرسه قرآنی قرار دارد که از بیرون به دیوار محوطه نزدیک می‌شود.
مسجد سلطان احمد دارای یک گنبد اصلی، شش مناره و هشت گنبد فرعی است. از این طرح به‌عنوان اوج معماری عثمانی در دو قرن یا می‌شود. این مسجد برخی از عناصر مسیحی بیزانسی ایاصوفیه با معماری سنتی اسلامی را در خود جای‌داده است و به‌عنوان آخرین مسجد بزرگ دوره کلاسیک در نظر گرفته می‌شود. معمار، صدف کار محمد آقا، ایده‌های استاد خود سینان را با هدف اندازه، شکوه و عظمت بسیار در این بنا ترکیب کرد و به نمایش گذاشت.
