آشنایی با صنایع دستی و سوغات مسکو 

روسیه دارای سنت بسیار غنی از هنرهای عامیانه و صنایع دستی از همه گوشه و کنار این سرزمین است. شما می‌توانید بخشی از این صنایع دستی را به عنوان سوغاتی با خود بیاورید. این سوغاتی‌های صنایع دستی به شما نگاهی به سنت‌های هنری و عامیانه روسیه می‌دهد که در طول قرن‌ها علی‌رغم همه مشکلات پابرجا بوده است. خرید سوغاتی معمولاً بخشی اجتناب ناپذیر سفر است. اینکه شما علاقه‌مند به خرید یک هدیه طبیعی باشید یا  سوغاتی‌ها را در غرفه‌های فروشندگان خیابانی انتخاب کنید، در هر حال حس خوبی دارد که چیزی را از سفر برگردانید. بنابراین اگر به زودی برای تعطیلات در مسکو برنامه‌ریزی می‌کنید، در اینجا بهترین سوغات مسکو، پایتخت روسیه را به شما معرفی می‌کنیم.

احتمالاً عروسک تودرتوی روسی را بشناسید (به روسی به آن ماتریوشکا می‌گویند)، اما سایر صنایع دستی سنتی مسکو را زیاد به خاطر نداشته باشید. در طول سفر مسکو می‌توانید جعبه‌های چوبی زیبای پالخ و فدوسکینو، شال‌های روشن از پاولوفسکی پوساد، جواهرات ظریف کهربایی، چکمه‌های نمدی و سوغاتی‌های متعدد دیگر را ببینید. در ادامه این مقاله از مجله گردشری هم اقلیم هر یک را برای شما معرفی خواهیم کرد.

ماتریوشکا (Matryoshka)

ماتریوشکا معروف‌ترین و محبوب‌ترین سوغاتی روسیه، مجموعه‌ای از عروسک‌های چوبی رنگ‌آمیزی شده با اندازه‌های کاهش یافته است که یکی در داخل دیگری پنهان شده است. تعداد ارقام عروسک تودرتو معمولاً از سه تا ده متغیر است، اما در برخی موارد نادر می‌تواند به ۵۰ و حتی بیشتر برسد. عروسک سنتی ماتریوشکا زنی را نشان می‌دهد که لباس سنتی روستایی پوشیده و روسری بر سر خود دارد.

نام عروسک برگرفته از نام «ماتریونا» است. در روسیه قبل از انقلاب این یک نام زنانه بود که در خانواده‌های دهقانی محبوبیت بیشتری داشت. این از ریشه لاتین “mater” به معنای «مادر» گرفته شده است.

• جذاب ترین جاهای دیدنی مسکو

اوشانکا (کلاه زمستانی- Ushanka)

کلاه خز سنتی روسی را اوشانکا (شاپکا اوشانکا) می‌گویند. این کلاه دارای لبه‌های گوش‌دار است که در بعضی مدل‌ها بر روی چانه بسته می‌شود تا از گوش و گردن در برابر سرما محافظت کند یا در پشت سر ثابت شود. در غرب گاهی اوقات به نام «شاپکا» (که در واقع به معنای «کلاه» در روسی است) شناخته می‌شود و نام آن «اوشانکا» از کلمه روسی ushi (گوش) گرفته شده است. این کلاه زمستانی یکی از بهترین سوغات مسکو به شمار می‌رود.

کهربا (Amber)| سوغات مسکو

کهربا رزین فسیل شده از درختان مخروطی منقرض شده باستانی است که به دلیل زیبایی طبیعی و ویژگی‌های جادویی‌اش شناخته شده است. در زمان‌های قدیم کهربا بیشتر از جواهرات ارزش داشت. رنگ کهربا معمولاً از قهوه‌ای تیره تا زرد لیمویی روشن متغیر است. بیشترین کهربای مورد استفاده در جواهرات مربوط به منطقه دریای بالتیک است.

در زمان‌های قدیم مردم معتقد بودند که کهربا خواص جادویی و درمانی دارد. همچنین از کهربا برای ساخت جواهرات و لوازم خانگی استفاده می‌شده است. در قرن ۱۸-۱۹ یک تزئین محبوب برای موارد کاربردی مانند جعبه سیگار، زیرسیگاری، جعبه، صندوق و ساعت بود. در طول تور خود به مسکو، می‌توانید بسیاری از جواهرات زیبا کهربایی را بیابید.

شال پاولوو پوساد (Pavlovo Posad shawls)

یکی از محبوب‌ترین صنایع دستی روسی که می‌توان آن را در هر جایی که سوغاتی می‌فروشند مانند فضای باز، در غرفه یا مغازه پیدا کرد، شال پاولوو پوساد است. در حین گشت‌و‌گذار در مسکو و سایر شهرها ممکن است تعداد زیادی از  دختران جوان و زنانی روسی را ببینید که آن را به خصوص در فصول سرد سال می‌پوشند.

پاولوو پوساد شهر کوچکی است نه چندان دور از مسکو که در سرتاسر روسیه به خاطر کارخانه شال و روسری‌اش شناخته شده است. این کارخانه از اواخر قرن ۱۸ در این شهر بوده است، اما تولید آن تا به امروز تقاضای زیادی دارد. شال‌ها معمولاً دارای الگوی گل روشن هستند. این سوغات مسکو هدیه عالی از روسیه است که یک مورد ضروری در کمد لباس هر خانمی ‌خواهد بود.

• معرفی و راهنمای جامع کاخ کرملین مسکو
• چرا متروی مسکو معروف است؟

والنکی (Valenki)

چکمه‌های نمدی والنکی یا روسی قبلاً کفشی بسیار محبوب در زمستان بودند. این چکمه‌ها هنوز هم در روستاهای روسیه رواج دارند ولی در شهرها چندان به چشم نمی‌خورند. والنکی یکی از گرم‌ترین کفش‌هایی است که می‌توان در زمستان‌های سخت از آن استفاده کرد، امروزه والنکی معمولاً توسط بچه‌های کوچک یا نوجوان‌ها استفاده می‌شود. نام این چکمه‌ها در لغت به معنای «ساخته شده با نمد» است.

سنت ساخت والنکی از قبایل مغول به عاریت گرفته شده بود، اما تا قرن ۱۹ بسیار گران بود و فقط افراد ثروتمند می‌توانستند آن را بپوشند. اکنون وضعیت به طرز چشمگیری متفاوت است؛ چکمه‌های نمدی دوباره به مد بازگشته‌اند و منبع الهام برای طراحان کفش شده‌اند که زیره‌های لاستیکی والنکی را برای ماندگاری طولانی‌تر ارائه می‌دهند. امروزه در روسیه نه تنها چکمه‌های نمدی قهوه‌ای تیره یا خاکستری، بلکه والنکی‌های طراحان متعددی را می‌بینید که از نظر سبک، رنگ و شکل متفاوت هستند. Valenki ممکن است با خز، نقاشی، توری، برش فرفری و بسیاری از عناصر دیگر تزئین شده باشد که آن‌ها را نه تنها راحت و مفید، بلکه بسیار زیبا و شیک می کند.

خوخلوما (Khokhloma)| سوغات مسکو

منطقه نیژنی نووگورود دارای فرهنگ عامیانه فوق العاده غنی است. شناخته شده‌ترین هنر آن خوخلوما است، سبک نقاشی که در دهکده کوورنینو (Kovernino) در دهه ۱۶۰۰ آغاز شد. افسانه‌های محلی می‌گویند، مؤمنانی که در قدیم به نیژنی نووگورود پناه برده بودند، سبک نقاشی خود را به عنوان الهام‌بخش هنر خوخلوما قرار دادند. نقوش عامیانه روستایی و طبیعی با الهام از چشم‌انداز اطراف کوورنینو به هنر تبدیل شده‌اند، الگوهای قرمز و زرد روی پس‌زمینه تیره ظروف رنگ شده‌اند که گل‌ها، میوه‌ها و علف‌ها را به تصویر می‌کشد. خوخلوما بدون شک به عنوان سوغات مسکو، قطعه‌ای زیبا و چشمگیر است که می‌توانید به کشور خود ببرید.

خاویار

خاویار در لیست غذاهای مورد نظر روسیه رتبه ۱ را دارد و به عنوان خوراکی ملی روسیه فروخته می‌شود. خاویار در شرق دور کشور روسیه، جزء خوراکی بسیار محبوب بود اما تا سال ۱۹۰۸ راه‌هایی برای نگهداری از آن‌ها در مسکو و سن‌ پترزبورگ وجود نداشت، پس از آن به راحتی توانستند در کل کشور روسیه این غذای مخصوص را به فروش برسانند. خاویار سیاه قیمت گزافی دارد، اما خاویار قرمز بسیار مقرون به صرفه است. این خوراکی که بسیار مغذی بوده و سرشار از پروتئین و ویتامین است، در همه فروشگاه‌های مواد غذایی مسکو یافت می‌شود. شما می‌توانید چندین شیشه خاویار بخرید و تا زمانی که به فرودگاه بروید آن‌ها را در یخچال بگذارید.

بالالایکا

بالالایکا، همان‌طور که از نامش پیداست، یک ساز عامیانه روسی است. بالالایکا معاصر که به شکل مدرن خود در قرن نوزدهم توسط اعجوبه موسیقی واسیلی واسیلیویچ آندریف ساخته شد، در پنج اندازه، کنترباس، باس، سکوندا، پریما و پیکولو وجود دارد و معمولاً دارای سه سیم یا شش سیم است که در دو گروه تنظیم شده‌اند. بدنه مثلثی ساز معمولاً از چوب سخت ساخته می‌شود و می‌تواند ساده یا بسیار تزیینی با منبت‌های چوبی تیره‌تر، نقاشی‌های دستی و/یا سوراخ‌های صوتی حکاکی‌شده‌ای در مرکز باشد. بالالایکا نمادی از فرهنگ روسیه و مردم روسیه، شبیه آکاردئون است.

جعبه‌های لاکی (Lacquer Boxes)

جعبه‌های لاکی یکی از زیباترین صنایع دستی روسیه در قرن بیستم هستند. آن‌ها از مواد غیرمعمول ساخته شده‌اند. آن طور که به نظر می‌رسد چوب نیست، بلکه پاپیه ماشه (papier-mâché) است. جعبه‌ها دارای نقاشی‌های مینیاتوری هستند که موضوعات آن از مناظر روسی گرفته تا افسانه‌ها را شامل می‌شود. این سوغات مسکو جعبه‌های دست‌سازی است که در روستاهای Palekh و Fedoskino در مرکز روسیه ساخته می‌شوند و با همین نام‌ها معروف هستند.

گژل (Gzhel ceramics)| سوغات مسکو

گژل سبکی از سرامیک‌های روسی است که از روستای گزل نه چندان دور از مسکو سرچشمه می‌گیرد. این منطقه از دیرباز به خاطر خاک رس‌ مرغوبش معروف بوده است. از قرن چهاردهم، گزل و حدود ۳۰ روستای اطراف آن به مرکز تولید سرامیک روسیه تبدیل شده است.

در گذشته‌های دور نقشه‌های گزل رنگی بودند. استادان محلی اقلام خانگی از گل رس را نقاشی می‌کردند که عبارت بودند از: بشقاب، ست شام، لیوان، کوزه، اسباب بازی و غیره. امروزه سفال‌ها دارای طرح‌های آبی متمایز در زمینه سفید هستند. این سبک از نقاشی‌ها از هلندی‌ها به عاریت گرفته شده است.

میناهای روستوف (Rostov enamels)

میناهای روستوف امروزه در روسیه بسیار محبوب هستند. در طول تور خود در سراسر کشور می‌توانید گوشواره‌های زیبا، سنجاق سینه، گردنبند، جعبه‌هایی با نقاشی‌های مینیاتوری روی مینا را پیدا کنید. این هنر از قرن هفدهم رایج شده است.

در ابتدا از مینا برای تزئین ظروف و نمادهای کلیسا استفاده می‌شد. مینا در چندین شهر روسیه تولید می‌شد اما این هنر در روستوف رونق گرفت. در قرن هفدهم این شهر به مرکز معنوی منطقه تبدیل شد. در آن زمان استادان محلی شروع به تولید میناهای نقاشی شده برای اقلام مذهبی کردند و شمایل‌هایی با نقاشی‌های مینا به تعداد زیادی از بازدیدکنندگان شهر فروخته می‌شد. هنر میناکاری روستوف به عنوان یکی از معروف‌ترین سوغات مسکو در قرن بیستم از بین نرفته و تا به امروز به طور چشمگیر گسترش یافته است.

سینی‌های ژوستوو (Zhostovo trays)

سرزمین مادری سینی‌های فلزی زیبا با رنگ آمیزی باغچه و گل‌های وحشی (در روسیه به نام “ژوستوفسکی پادنوسی” شناخته می‌شود) در روستای کوچک ژوستوو است. در اینجا در نیمه اول قرن نوزدهم، مردم با الهام از آثار هموطنان خود شروع به توسعه این نوع از صنایع دستی کردند. امروزه سینی‌های ژوستوو که هنوز در منطقه میتیشچی تولید می‌شوند، هدیه‌ای عالی به حساب می‌آیند که گرمای دستان صنعتگر را به آرامش روح اسرارآمیز روسی پیوند می‌زنند.

سماور (Samovar)

کلمه روسی «سماور» که برای ما ایرانی‌ها هم بسیار شناخته شده است، در طول سال‌ها به یکی از نمادهای کشور روسیه تبدیل شده است و می‌تواند به انگلیسی به عنوان “خودجوش” ترجمه شود. این ظرف فلزی که به طور سنتی برای گرم کردن آب در مراسم چای استفاده می‌شد، اغلب در ادبیات، ترانه‌ها و فولکلور آن‌ها ذکر شده است.

• گشت و گذار در خیابان آربات مسکو
• با آسمان خراش های استالین یا هفت خواهران مسکو بیشتر آشنا شوید
• کاملترین شرایط سفر به مسکو که باید بدانید

سخن آخر در مورد سوغاتی مسکو

در این مطلب سوغاتی‌های مسکو را که بیشترشان به عنوان صنایع دستی و نمادهای کشور روسیه شناخته می‌شوند، به شما معرفی کردیم. بنابراین حالا اگر قصد سفر به مسکو را داشته باشید، شما با این ایده‌ها می‌دانید که در طول سفر خود به این کشور به دنبال چه چیزی به عنوان سوغات مسکو باشید. حتی اگر اهل خرید سوغاتی نیستید، می‌توانید هر کدام از این صنایع دستی روسیه خاطره خوبی است که می‌توانید با خود به خانه ببرید. امیدواریم این ایده‌های خرید سوغاتی مورد توجه شما قرار گرفته باشد.ش