پارک ملی بمو یکی از گنجینه‌های طبیعی ایران است که در نزدیکی شهر شیراز واقع شده است. این پارک با مساحت بیش از ۴۸ هزار هکتار، زیستگاه گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری است و به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده کشور شناخته می‌شود.
بمو نه تنها به دلیل زیبایی‌های طبیعی‌اش مشهور است، بلکه به خاطر تاریخچه غنی و باستان‌شناسی‌اش نیز اهمیت دارد.
در این مطلب از مجموعه مطالب گردشگری مجله ی هم اقلیم به بررسی جزئیات مختلف پارک ملی بمو خواهیم پرداخت.
فهرست محتوا
معرفی و بررسی پارک ملی بمو در شیراز
پارک‌های ملی نواحی‌ای هستند که به دلیل داشتن منابع طبیعی و مناظر بی‌نظیر، مانند جنگل‌ها، دشت‌ها، رودخانه‌ها و بیشه‌زارها، از اهمیت خاصی برخوردار بوده و تحت نظارت و حفاظت دولت قرار دارند.
یکی از این پارک‌های ملی، پارک ملی بمو شیراز است که در رشته‌کوه‌های زاگرس جنوبی واقع شده و با طبیعت بکر و زیبای خود، شامل مناطق کوهستانی، صخره‌ای، دشت‌ها و چشمه‌های جاری، گردشگران و دوستداران طبیعت را به خود جذب می‌کند.
بیشتر بخوانید:
- بهترین جا برای شبگردی در شیراز | شب در شیراز کجا بریم؟
- مکان های سنتی شیراز – (پاتوق های شیراز) + عکس
تاریخچه پارک ملی بمو
پارک ملی بمو از دیرباز محلی برای زندگی انسان‌ها بوده است. آثار باستانی موجود در این منطقه نشان می‌دهد که این منطقه در دوره‌های مختلف تاریخی از جمله هخامنشیان و ساسانیان مسکونی بوده است.
در سال ۱۳۴۶ خورشیدی، پارک ملی بمو به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد و از آن زمان به بعد تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست ایران قرار گرفت. هدف از این حفاظت، جلوگیری از تخریب زیستگاه‌های طبیعی و حفظ تنوع زیستی منطقه است.
جغرافیا و تنوع زیستی
پارک ملی بمو دارای سه رشته‌کوه است که از شرق به غرب به صورت موازی قرار گرفته‌اند. دره‌های میان این کوه‌ها زیستگاهی امن برای آهوان پارک فراهم کرده‌اند.
به لحاظ تنوع حیات وحش، پارک ملی بمو پس از پارک‌های ملی گلستان و ارومیه، سومین پارک ملی مهم ایران محسوب می‌شود.
این پارک یکی از بهترین زیستگاه‌های پلنگ ایرانی نیز به شمار می‌رود. علاوه بر این، با اینکه در بخش‌هایی از پارک، جنگل‌های متراکم بادام و بنه مشاهده می‌شود، اما به طور کلی پوشش گیاهی متراکمی ندارد.
بخش‌های مختلف پارک ملی بمو
پارک ملی بمو به دو بخش کلی تقسیم می‌شود: بخش «تفرجگاه و موزه حیات وحش» و بخش «تفرجگاهی گسترده». برای بازدید از بخش تفرجگاهی گسترده نیاز به مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست استان فارس است، اما برای ورود به بخش تفرجگاه و بازدید از موزه حیات وحش نیازی به مجوز ندارید.
در محدوده پارک هیچ روستا یا سکونتگاهی وجود ندارد، اما اطراف آن توسط شهرهایی چون شیراز، زرقان و بیش از ۳۰ روستا احاطه شده است.
وضعیت شناخت و حفاظت
با وجود تنوع گونه‌های مختلف و مناظر زیبا، پارک ملی بمو چندان شناخته‌شده نیست. این ناشناختگی از یک سو می‌تواند به نفع منطقه باشد زیرا خطراتی مانند شکار غیرقانونی را کاهش می‌دهد، اما از سوی دیگر می‌تواند خطرناک نیز باشد.
به عنوان مثال، در مواقع بروز حوادثی مانند آتش‌سوزی یا تجاوز به اراضی پارک، ناشناخته بودن می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. به هر حال، پارک ملی بمو همیشه با این خطرات مواجه بوده است.
ویژگی‌های زیست‌بومی پارک ملی بمو
این پارک دارای تنوع زیستی بسیار غنی‌ای است. از پستانداران بزرگ مانند پلنگ ایرانی، آهو، گراز و گربه وحشی تا پرندگان مختلفی مانند عقاب طلایی، شاهین و بلبل هزار دستان در این پارک زندگی می‌کنند.
همچنین، خزندگان و دوزیستانی مانند مارهای سمی و غیرسمی، لاک‌پشت‌ها و قورباغه‌ها نیز در این پارک دیده می‌شوند. گیاهان دارویی و کمیاب نیز بخشی از پوشش گیاهی پارک را تشکیل می‌دهند که نشان از غنای اکولوژیکی این منطقه دارد.
جغرافیا و اقلیم
پارک ملی بمو در شمال شرق شیراز و در محدوده کوه‌های زاگرس قرار دارد. این منطقه دارای آب و هوای مدیترانه‌ای با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های معتدل و مرطوب است.
ارتفاعات پارک بین ۱۷۰۰ تا ۲۷۰۰ متر از سطح دریا متغیر است که این تنوع ارتفاعی باعث ایجاد زیستگاه‌های متنوعی در این منطقه شده است. رودخانه‌های کوچکی نیز در این پارک جریان دارند که منبع اصلی تأمین آب برای گیاهان و حیوانات منطقه محسوب می‌شوند.
گونه‌های جانوری در پارک ملی بمو
در پارک ملی بمو تعداد زیادی از گونه‌های جانوری مشاهده شده‌اند. به طور دقیق، این پارک میزبان ۳۲ گونه پستاندار، ۹۱ گونه پرنده، ۱۹ گونه خزنده و سه گونه دوزیست است.
زیستگاه طبیعی بمو برای گونه‌های مختلفی از جمله پلنگ، آهو، قوچ و میش، بز و پازن مناسب است. همچنین پرندگانی همچون عقاب طلایی نیز در این پارک زندگی می‌کنند.
دیگر گونه‌های جانوری این منطقه شامل کفتار، گربه جنگلی، گربه وحشی، جغد کوچک و شاه بوف هستند. در سال ۱۳۹۲ تعداد پلنگ‌های این منطقه شش قلاده برآورد شده بود.
بیشتر بخوانید:
پوشش گیاهی در پارک ملی بمو
پوشش گیاهی پارک ملی بمو شامل ۳۰۰ گونه گیاهی است که در ۵۸ تیره مختلف جای دارند. وجود ۵۱ گونه گیاهی انحصاری در این پارک نشان از غنای ذخایر ژنتیکی آن دارد و اهمیت ویژه‌ای در حفظ تنوع زیستی دارد. اگرچه تعداد گونه‌های درختی و درختچه‌ای در پارک زیاد نیست، تراکم و پوشش برخی گونه‌ها مانند بادام و بنه باعث شده ارتفاعات پارک به صورت جنگلی به نظر برسد.
گونه‌های گیاهی مهم
در مناطق غیرصخره‌ای پارک، گونه‌های درختی و درختچه‌ای متنوعی مشاهده می‌شود که شامل هوم (Ephedra Pachyclada)، پیچک (Convolvulus)، پیچک پیکانی (Convolvulus leiocalycinus)، گیاه دارویی انزروت (Astragalus Fasciculifolius)، گون (Astragalus susianus) و جوسیخ (Ebenus stellata) هستند. به طور کلی، ترکیب گیاهی پارک بمو از ۳۰۰ گونه تجاوز نمی‌کند و بیشتر شامل گون‌ها، جوخار، بومادران شیرازی، گاوچاق‌کن و گل بی‌مرگ گنویی و درمنه کوهی است.
تهدیدات پارک ملی بمو
پارک ملی بمو با تهدیدات مختلفی روبرو است که از جمله آنها می‌توان به وجود پادگان‌ها و مراکز نظامی متعدد در حاشیه پارک و پروژه‌های عمرانی نظیر راه‌آهن شیراز-اصفهان، کمربند شمال‌شرق شیراز، خطوط انتقال نفت سروستان و میعانات گازی آغاردالان – پالایشگاه شیراز، توسعه پالایشگاه شیراز و خطوط انتقال برق اشاره کرد.
کوه بمو
کوه بمو بخشی از ارتفاعات رشته کوه زاگرس است و به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری و طبیعت‌گردی استان فارس شناخته می‌شود. این منطقه کوهستانی و تپه ماهوری از شهر شیراز قابل مشاهده است و شامل سه رشته کوه است که از شرق به غرب امتداد دارند. بلندترین قله این کوه کل اسد با ارتفاع ۲۷۰۰ متر و پایین‌ترین ارتفاع آن ۱۵۵۰ متر است.
ارتفاعات پارک ملی بمو
این رشته کوه در شرق به ارتفاعات خرمن کوه و در جنوب با دریاچه بختگان مرتبط است. رشته کوه بمو، دشت شیراز را از دشت مرودشت جدا می‌کند. گردنه‌های آب باریک و باجگاه در مسیر راه شیراز-اصفهان در جانب شمال‌غربی رشته کوه قرار دارند.
آب رکن‌آباد، یکی از معروف‌ترین جویبارهای شیراز که حافظ به آن اشاره کرده، در قسمت غربی این کوه واقع شده است. بند امیر در جانب شمال‌شرقی آن قرار دارد و راه قدیمی شیراز از جنوب‌شرقی رشته کوه می‌گذرد. تنگ الله اکبر نیز در جانب جنوبی آن واقع است.
دشت‌های بین رشته‌کوه‌ها
در میان این رشته‌کوه‌ها، دشت‌های باریکی وجود دارند که در یکی از آنها با وجود وسعت کم، جمعیت قابل توجهی از آهو دیده می‌شود. در تپه ماهورهای وسیع و گسترده حد فاصل دشت و کوه، قوچ و میش فراوانی حضور دارند. پرتگاه‌های دامنه جنوبی کوه بمو و دیگر مناطق صخره‌ای پارک نیز زیستگاه مناسبی برای بز و پازن هستند.
موزه پارک ملی بمو
در ابتدای ورودی پارک ملی بمو، موزه‌ای به نمایش حیوانات تاکسیدرمی‌شده بومی منطقه اختصاص دارد. بازدید از این موزه تنها به صورت گروهی ممکن است و در ایام عید و روزهای خاصی که توسط اداره کل حفاظت محیط زیست فارس اعلام می‌شود، قابل بازدید است.
گسترش پوشش و حفاظت
برای افزایش آگاهی عمومی و بهبود حفاظت از پارک ملی بمو، نیاز به توسعه برنامه‌های آموزشی و پژوهشی است. همکاری با موسسات علمی و دانشگاه‌ها می‌تواند به شناسایی دقیق‌تر تنوع زیستی و تهدیدات موجود کمک کند.
همچنین، اجرای برنامه‌های حفاظتی موثر و پایدار برای جلوگیری از تخریب زیستگاه‌های حساس و حمایت از گونه‌های در خطر انقراض ضروری است.
تنوع زیستی در جهان
پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده در سراسر جهان نقش حیاتی در حفظ تنوع زیستی دارند. تنوع زیستی به معنای وجود گوناگونی گونه‌های گیاهی و جانوری در یک زیستگاه خاص است که به پایداری اکوسیستم‌ها و تأمین منابع طبیعی ضروری کمک می‌کند.
حفاظت از این مناطق نه تنها به حفظ گونه‌های نادر و در خطر انقراض کمک می‌کند بلکه به بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها نیز می‌انجامد.
بیشتر بخوانید:
- شیراز بریم یا اصفهان؟ | مقایسه جاذبه‌های گردشگری اصفهان و شیراز
- شیراز بریم یا یزد؟ | مقایسه شیراز و یزد
نقش آموزش و آگاهی
آموزش و آگاهی‌بخشی به جامعه درباره اهمیت تنوع زیستی و نقش پارک‌های ملی در حفاظت از محیط زیست بسیار مهم است. برنامه‌های آموزشی در مدارس، دانشگاه‌ها و رسانه‌ها می‌تواند به افزایش دانش عمومی درباره محیط زیست و اهمیت حفاظت از آن کمک کند.
همچنین، برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای مردم محلی و گردشگران می‌تواند به کاهش تعرضات به مناطق حفاظت‌شده کمک کند.
چالش‌ها و تهدیدات
پارک ملی بمو با چالش‌ها و تهدیدات متعددی مواجه است که نیازمند توجه ویژه و مدیریت صحیح است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به تخریب زیستگاه‌ها، شکار غیرقانونی، چرای بی‌رویه دام‌ها و تغییرات اقلیمی اشاره کرد.
تخریب زیستگاه‌ها به دلیل فعالیت‌های انسانی مانند کشاورزی، ساخت و ساز و بهره‌برداری از منابع طبیعی، یکی از مهم‌ترین تهدیدات برای تنوع زیستی این منطقه است. شکار غیرقانونی نیز تهدیدی جدی برای حیات وحش پارک ملی بمو محسوب می‌شود که نیازمند برخورد قانونی و افزایش آگاهی عمومی است.
اقدامات حفاظتی
برای مقابله با چالش‌ها و تهدیدات موجود، اقدامات حفاظتی متعددی در پارک ملی بمو انجام شده است. این اقدامات شامل نظارت مستمر بر فعالیت‌های انسانی، آموزش و آگاهی‌بخشی به جوامع محلی، حفاظت از زیستگاه‌ها و اجرای قوانین حفاظت محیط زیست می‌باشد.
همچنین برنامه‌های تحقیقاتی و مطالعات علمی نیز به منظور شناسایی و حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری این منطقه انجام می‌شود. مشارکت جوامع محلی در حفاظت از این پارک نیز از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا جوامع محلی به عنوان نگهبانان طبیعی منطقه می‌توانند نقش موثری در حفظ و احیای زیستگاه‌ها ایفا کنند.
نقش گردشگری در توسعه پایدار
پارک ملی بمو به عنوان یک مقصد گردشگری طبیعی، می‌تواند نقش مهمی در توسعه پایدار منطقه ایفا کند. گردشگری پایدار نه تنها می‌تواند به حفظ محیط زیست کمک کند بلکه به توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع محلی نیز منجر شود.
برای این منظور، باید زیرساخت‌های مناسب گردشگری ایجاد شود و فعالیت‌های گردشگری به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که کمترین تأثیر منفی را بر محیط زیست داشته باشد. ترویج گردشگری مسئولانه و آموزش گردشگران نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
پارک ملی بمو شیراز کجا قرار دارد؟
این منطقه زیبا در شمال استان فارس و در فاصله ۳۰ کیلومتری شمال شرق شیراز جای گرفته است. برای رسیدن به پارک ملی بمو، باید از آزادراه شیراز – مرودشت استفاده کنید.
پس از گذر از پارک جنگلی زرقان، به زیرگذر پل غدیر می‌رسید. در اینجا، مسیر خود را به سمت بلوار پاداران تغییر دهید و تا انتها ادامه دهید تا به میدان بسیج برسید. در این نقطه، تابلوی راهنمایی به سمت پارک ملی بمو را مشاهده خواهید کرد.
فاصله از شیراز تا پارک ملی بمو
فاصله شیراز تا پارک ملی بمو با خودرو شخصی حدود ۲۰ دقیقه و با اتوبوس حداکثر ۳۰ دقیقه است.
نتیجه‌گیری
پارک ملی بمو با داشتن تنوع زیستی بی‌نظیر و چشم‌اندازهای طبیعی زیبا، یکی از گنجینه‌های ارزشمند ایران محسوب می‌شود. حفاظت از این منطقه نیازمند همکاری همه‌جانبه سازمان‌های دولتی، جوامع محلی و گردشگران است.
با توجه به چالش‌ها و تهدیدات موجود، اقدامات حفاظتی و مدیریتی باید به صورت مستمر و با دقت انجام شود تا این میراث طبیعی برای نسل‌های آینده حفظ شود. توسعه گردشگری پایدار نیز می‌تواند به عنوان راهکاری موثر برای حفظ محیط زیست و توسعه اقتصادی منطقه مد نظر قرار گیرد.
پارک ملی بمو نه تنها به عنوان یک منطقه حفاظت شده بلکه به عنوان نمادی از تلاش‌های ایران برای حفظ تنوع زیستی و محیط زیست جهانی شناخته می‌شود.
