دقایقی زندگی کردن در قلب تاریخی پر هیاهو لحظات وصف ناپذیری را به ارمغان می‌آورد. موزه آبگینه و سفالینه تهران؛ جایی که نشان از فرهنگ و تمدن این مرز و بوم دارد. اگر جزء افرادی هستید که به بازدید از موزه علاقه دارید، موزه‌های این شهر را از دست ندهید. موزه آبگینه و سفالینه یکی از موزه‌های مهم و زیبای شهر تهران به حساب می‌آید. تنها موزه‌ای که به صورت کاملاً تخصصی در حوزه شیشه و سفال فعالیت می‌نماید، همین موزه است. نکته جالب اینجاست که این موزه در خانه قوام‌السلطنه که یکی از سیاستمداران معروف در دوره قاجار بوده دایر شد که در خیابان سی تیر تهران جای گرفته است.برای آشنایی بیشتر با این موزه همراه با مجله گردشگری هم اقلیم باشید.
آشنایی با موزه آبگینه و سفالینه ایران
موزه آبگینه و سفالینه ایران در واقع یکی از موزه‌های بسیار محبوب و مشهور شهر تهران به‌حساب می‌آید. بسیاری آن را با نام مختصرش به نام موزه آبگینه می‌شناسند. این موزه محل نمایش انواع شیشه‌ها و سفال‌های باارزش است. این سفال‌ها و شیشه‌ها از قدیم تا به امروز به مرور زمان کشف شده‌اند. محل این موزه در ساختمانی بسیار زیبا و تاریخی که متعلق به اوایل حکومت پهلوی بوده واقع گردید. مساحت تقریبی این باغ هفت هزار مترمربع برآورد می‌شود. این ساختمان زیبا و باشکوه به صورت هشت ضلعی طراحی شده که به دستور احمد قوام یکی از افراد سیاستمدار و نخست وزیرهای ایران بنا گشت.
این ساختمان به عنوان سفارت کشورهای مصر و افغانستان نیز برای مدتی مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۳۵۴ خانه قوام به دفتر فرح پهلوی فروخته شده و تبدیل به موزه گشت. پس از گذشت چهار سال این موزه به‌طور کاملاً رسمی افتتاح گردید و در سال ۱۳۷۷ به شماره ثبت ۲۰۱۴ در فهرست آثار میراث ملی ایران جای نهاده شد. در حال حاضر موزه آبگینه و سفالینه ایران زیر نظر سازمان میراث فرهنگی و همچنین صنایع دستی و گردشگری به فعالیت خود ادامه می‌دهد. مدیریت این مجموعه برعهده خانم فرزانه قاینی است.
تاریخچه موزه آبگینه و سفالینه تهران
ملکه و عمارتی که در حال حاضر به موزه شیشه و سفال معروف است در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به دستور احمد قوام یا قوام‌السلطنه ساخته شد. قوام‌السلطنه یکی از سیاستمداران بسیار حرفه‌ای و کارکشته و با نفوذی بوده؛ که در طی سال‌های پایانی دوران قاجار و همچنین در ابتدای سال‌های سلطنت رضاشاه پهلوی پنج مرتبه به سمت نخست وزیری ایران انتخاب شد. خانه باشکوه قوام‌السلطنه در سال ۱۳۳۱ توسط مجلس وقت مصادره شد و در اختیار دولت قرار گرفت.
پس از مصادره خانه قوام‌السلطنه این خانه به مصری‌ها فروخته شد. مصری‌ها از آن پس این خانه را سفارت خود در تهران معرفی کردند. در واقع این خانه برای مدت ۷ سال تحت تملک وزیر نظر مصری‌ها قرار گرفت. اما وقتی رابطه ایران و مصر در زمان جمال عبدالناصر که یکی از روسای‌جمهور مصر بود به هم خورد؛ این سفارت که تا آن زمان به عنوان سفارت مصریان معرفی شده بود در اختیار افغان‌ها گذاشته شد. پس از مدت کوتاهی افغانستان اقدام به تأسیس سفارت خود در این خانه نمود؛ اما پس از اندکی این خانه به بانک بازرگانی واگذار گردید.
در نهایت در سال ۱۳۵۴ پیشنهاد خرید این خانه توسط دفتر فرح پهلوی به بانک بازرگانی داده شد و پس از موافقت بانک بازرگانی مالکیت خانه به این دفتر رسید. پس از آن بسیاری از طراحان و معماران فرانسوی و همچنین ایرانی و اتریشی اقدام به طراحی موزه کردند.
معماری موزه آبگینه و سفال
این خانه هشت ضلعی در زمینی به متراژ ۱۰۴۰ مترمربع ساخته شده و دو طبقه و یک زیرزمین دارد. به‌طور کلی سبک معماری ساختمان ترکیبی از سبک معماری ایرانی و اروپایی قرن نوزدهم میلادی است. در طبقه اول با استفاده از پله‌های چوبی و باشکوه و به سبک پله‌های روسی می‌توان به طبقه دوم راه پیدا کرد. نکته مهم در ساخت این خانه این است که به‌جای استفاده از درهای ورودی چوبی، از پنجره‌های دوجداره در این خانه استفاده شده؛ تا به واسطه آن میزان نوردهی و دمای ورودی ساختمان تنظیم گردد.
این خانه مانند بسیاری از خانه‌هایی که طراحی ایرانی دارند از یک اندرونی و یک بیرونی تشکیل شده است. ساختمان بیرونی آن به موزه آبگینه و همچنین ساختمان اندرونی آن به بنیاد فارابی معروف هستند.
تزئینات ساختمان
خانه قوام جدا از تمامی آثاری که در خود جای داده دارای جلوه‌های بسیار بی‌نظیر و شگفت‌انگیز، از کارهای آجری و گچ‌بری‌های بسیار زیبا و همچنین آینه‌کاری و جواهر و میناکاری است.
کارهای آجری
با مشاهده نمای خارجی ساختمان متوجه خواهید شد که بیش از۵۰ نوع طرح و شکل هندسی و همچنین نمونه‌های گل‌دار آجری استفاده شده است. این کارهای فوق‌العاده زیبای آجری یادآور دوران سلجوقیان هستند.
گچ بری ها
گچ‌بری‌های داخلی ساختمان متعلق به سه دوره هستند. گچ‌بری‌هایی که در زمان ساخت و ساز عمارت بوده و می‌توان قسمتی از آن را در سالن ورودی و همچنین در دیگر تالارهای ساختمان مشاهده کرد.
هنگامی‌که این خانه تحت تملک سفارت مصر بود گچ‌بری‌هایی به سبک اروپایی در ورودی موزه و بخش‌هایی از طبقه اول ایجاد شد. این طرح‌ها در تالارهای مینا و بلور و در زیرزمین نیز مشاهده می‌شوند. گچ‌بری‌هایی که در سال ۱۳۸۶ به واسطه سازمان میراث فرهنگی به این خانه اضافه گردید ترکیبی از نقاشی و خطاطی است که در سالن ورودی طبقه دوم قرار دارند.
آینه کاری ها
آینه‌کاری‌هایی که در این خانه انجام شده در طرح‌های هندسی بوده‌اند و در میان کارهای گچ‌بری طبقه دوم به چشم می‌خورند.
مینا و منبت کاری و آینه کاری
روی درها و همچنین حاشیه پله‌ها شاهد میناکاری‌ها و منبت‌کاری‌هایی با طرح‌های گل‌دار هستیم. در سال ۱۳۶۸ آینه‌کاری طبقه دوم به این مجموعه افزوده شد. لازم به ذکر است این آینه‌کاری‌ها مضامین مذهبی و انقلابی دارند.
طراحی داخلی موزه
در واقع یکی از بهترین و همچنین مشهورترین طراحی‌های داخلی موزه آبگینه به طراحی ویترین ارتباط دارد؛ که بسیار منحصربه‌فرد و خاص بوده و در هیچ موزه دیگری مشاهده نمی‌شود. ویترین‌های تعبیه شده با الهام از ستون‌های تخت جمشید و کاخ تچر که یکی از کاخ‌های معروف تخت جمشید به‌حساب می‌آید، طراحی شده‌اند. در واقع طراح و مبتکر ساخت ویترین‌ها به واسطه شخصی معروف اتریشی به نام هانس هولاین انجام شد. سالانه این شخص در زمینه شغلی خود جوایز بسیار زیادی را به‌دست می‌آورد.
تالار های موزه آبگینه
به‌طور کلی می‌توان گفت در موزه آبگینه بیش از دو هزار قطعه سفال و شیشه تاریخی وجود دارند؛ که از این تعداد ۸۹۹ قطعه آبگینه و شیشه و ۶۸۰ قطعه سفال و ۲۴۲ قطعه بلور و ۲۴۳ شیء نفیس هستند. از معبد چغازنبیل در استان خوزستان یک شیشه بسیار معروف به نام سیلندر شیشه به‌دست آمده که متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد بود.
شیشه به عنوان یکی از با ارزش‌ترین شیشه‌های موجود در این موزه به‌حساب می‌آید. سفال‌های موجود در این موزه متعلق به دوره‌های مختلف فرهنگی ایران است. همچنین شما می‌توانید سفال‌های دست‌ساز متعلق به دوره اشکانی را در طبقه اول مشاهده کنید. ظروف زرین‌فام دوران سلجوقی نیز در تالار زرین و لعاب‌های یک‌رنگ فیروزه در تالار لاجورد موجود هستند.
در طبقه اول موزه تالارهای صدف و زرین‌فام و لاجورد وجود دارند که در آن‌ها اشیاء مربوط به دوران اسلامی تا معاصر در معرض دید قرار گرفته‌اند. تالارهای دیگر نیز در طبقه دوم هستند. در بخش ورودی موزه ابزار و همچنین ادوات انواع مواد و رنگ‌هایی که برای ساخت شیشه مورد استفاده قرار می‌گیرند به چشم می‌خورند.
تالار سمعی بصری
در تالار سمعی بصری یک گور قبل از تاریخ قرار گرفته که داخل آن اسکلت آدم پیش از تاریخ گذاشته شده است. حتی وسایل و زیورآلات آن نیز به شکل نمادین در آن‌جا قرار دارند.
تالار مینا
قدیمی‌ترین اشیاء این موزه در تالار مینا قرار دارند. این اشیا قدیمی متعلق به اوایل هزاره دوم پیش از میلاد هستند که در این موزه نگهداری می‌شوند. این اشیاء شامل میله‌های شیشه‌ای دوران چغازنبیل بوده‌اند.
تالار بلور
تمامی اشیاء شیشه‌ای مربوط به معماری دوره هخامنشی و همچنین نقش رستم در شیراز هستند. به همین دلیل آن‌ها بسیار باارزش بوده‌اند و درون ویترین‌ها قرار گرفته‌اند.
تالار صدف
در این تالار اشیایی مانند سفال و شیشه‌های دوران اسلامی را مشاهده خواهید کرد که در دکوراسیون صدفی شکل طراحی شده‌اند.
تالار زرین‌فام
تالار زرین‌فام به عنوان یکی از تالارهای موزه آبگینه برای نمایش سفال‌های زیبای زرین‌فام شناخته می‌شود. این سفال‌ها برای نمایش در آن‌جا قرار دارند.
تالار لاجورد
تالار لاجورد به دو قسمت 1 و 2 تقسیم می‌شود که در آن‌جا از خیمه‌های مغولی و مقبره‌های آنان نگهداری می‌شود. همچنین آثار دیگری مانند سفال و شیشه‌های متعلق به دوران تیموری، ایلخانی و قاجار در تالار لاجورد قرار دارند.
- عمارت مسعودیه تهران؛ یادگاری تاریخی از دوره قاجار
- اتاق فرار مردگان تهران؛ مکانی برای عاشقان ترس و هیجان
بخش های دیگر موزه آبگینه
حوض‌خانه
در این قسمت از کاشی‌کاری‌های منحصربه‌فرد و بسیار زیبا که به اواخر دوره قاجار برمی‌گردند، استفاده شده است. همچنین در طبقه زیرین عمارتی قرار دارد که در این عمارت گالری بسیار زیبایی در معرض دید قرار دارد.
کتابخانه
در طبقه فوقانی کتابخانه‌ای با بیش از چهار هزار جلد کتاب فارسی و انگلیسی در زمینه‌های مختلف مانند: صنایع دستی، تاریخ و هنر، باستان‌شناسی و … وجود دارند. در این کتابخانه هر کتاب قدیمی که کمیاب شده باشد نیز یافت می‌گردد.
ساختمان آموزش
در ضلع شمالی موزه آبگینه ساختمان آموزشی وجود دارد. در طبقه همکف این ساختمان انواع کلاس‌های آموزشی برگزار می‌شوند.
- پارک ملت تهران ، از جاذبه‌های گردشگری پایتخت
- آن‌چه باید درباره سفر به روستای سنگان تهران بدانید
- باغ پرندگان تهران
- پل طبیعت تهران
کلام آخر
موزه آبگینه تهران در خیابان سی تیر واقع شد. این خیابان در سال‌های گذشته به عنوان اولین استریت فود ایرانی دارای محبوبیت بسیار بالایی بود. قبل از بازدید از موزه آبگینه تهران می‌توانید از کافه‌ها و همچنین اتوبوس‌های قرار گرفته شده در خیابان سی تیر دیدن کنید؛ چرا که در این خیابان غذاهای بسیار متنوع و خوشمزه نیز وجود دارند. موزه ملی ایران در ابتدای این خیابان واقع گردید. می‌توانید از این موزه نیز دیدن فرمایید. موزه آبگینه یک موزه تاریخی بوده که بسیاری از آثار قدیمی و تاریخی ایران در زمان قاجاریه در آن به چشم می‌خورند. همچنین موزه دارای یک طراحی بسیار زیبا و خیره‌کننده است که دیدن آن به‌هیچ عنوان خالی از لطف نیست.